Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi, veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.
Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Taraflar | |||||||||
Uygur destekli Tang ordusu: | Batı Göktürk Kağanlığı | ||||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||||
Su Dingfang, Bağa Şad, Böri Şad | İl-Kullıg Kağan | ||||||||
Güçler | |||||||||
Çin ordusu + 90.000 Uygur süvarisi[1] | 100.000 süvari[1] | ||||||||
Kayıplar | |||||||||
Türk ordusunun büyük bölümü |
Tang'ın kazandığı bu zaferin ardından, şimdiki Sincan ve Batı Göktürk topraklarının doğusu tamamen Çin egemenliği altına girmiştir. Bölgenin yeni yapılanmasında, Çin güdümündeki yetkisiz kağanlar ve çoğunluğu Türk asıllı askerlerden oluşan Çin askerî garnizonları etkili olmaya başlamıştır. Böylece batıda Emevî Halifeliği'ne kadar sınırlarını genişleten Tang Hanedanlığı, hanedanlık sınırlarının batıdaki en geniş topraklarına ulaşmıştır. Bu siyasi yayılıma karşı Türklerin çıkardığı ayaklanmalar neticesinde, bugünkü Tacikistan ve Afganistan devletlerinin içerisinde yer alan Pamir Dağları'nın batısındaki Çin hakimiyeti yıkılmıştır. Bununla birlikte, Çungarya ve Tarım Havzası'ndaki Çin egemenliği devam etmiştir. Orta Asya'da yaşanan bu çatışmalar ulusal kültürlerin farklı kültürlerle etkileşmesi sonucunu doğurmuştur. Böylece, Tang Hanedanlığı'nın sanatsal ve siyasi geleneğinin yanında Çin ordusunda görev yapan asker ve komutanların önemli bölümünün Türkçe konuşuru ve Türk soylu olması nedeniyle Türk kültürü ve dili Orta Asya'ya yayılmıştır. Orta Asya'daki Soğdca ve Toharca gibi Hint-Avrupa dilleri Türk göçlerinin yoğunlaşmasıyla, gittikçe kullanımdan düşmüş ve yerini Türkçeye bırakmıştır. Bu gelişmeler ışığında, gelecek birkaç yüzyıl boyunca; Türkler, Tibetliler ve Tang hanedanlığı Orta Asya'daki kontrolü elinde tutan siyasi otoriteler olarak konumlarını sağlamlaştırmıştır.