Tarihyazımı
tarih yapıtları yazımı ile tarihçilik kuram ve geçmişini ifade eden terim / From Wikipedia, the free encyclopedia
Tarihyazımı ya da historiyografi, tarih hakkında eserlerin yazımı ve tarihçilik kuram ve geçmişini ifade eden terimdir. Terim Yunanca ἱστοριογράφος tarih yazanlar ifadesinden gelir (ἱστορία historia "tarih, araştırma" ve γράφος graphos "yazım", γράφειν grafein "yazmak" kökünden; tarih yazan (veya anlatan) kişi anlamında).[1] Tarihçilik terimiyle sıklıkla aynı anlamda kullanılsa da, çağdaş dönemde ayrı bir disiplin olarak anılmaktadır. Tarihyazımı hem yazma sanatının,[2] hem de tarih biliminin bir parçasıdır.[3] Tarih alanının "sanat" (τέχνη tékhnē) ve "bilim" (ἐπιστήμη epistḗmē) özelliklerine yapılan vurgu, kültür temelinde, pek çok farklı alandan düşünürün üzerinde fikir belirttiği ve tarihçilerin yöntem açısından tartıştığı önemli bir konudur.[4] Bazıları tek bir "tarih"ten değil, olayın koşulları ve sonuçları nedeniyle çoğul "tarihler"den bahseder.[5] Çağdaş tarihçiler için tarihin bilimselliği ya da böyle bir bilimsellik durumu (yapılmakta olan bilim)[6] vazgeçilemezdir.[7] Hatta birbirlerinden tamamen ayrı iki uyumsuz özellik olarak görmek yerine birbirlerini tamamlayıcı olduklarına dair görüş daha yaygındır.[8]
Belirli bir konunun tarihyazımı o konunun tarihçi tarafından nasıl çalışıldığını belirli kaynaklar, yöntemler ve kuramsal yaklaşımların kullanımıyla ortaya konmasıdır. Tarihçiler tarihyazımını konusal olarak - "Britanya İmparatorluğu'nun tarihyazımı", "Erken Dönem İslam tarihyazımı" veya "Çin tarihyazımı" gibi - ya da yaklaşım ve türlerine göre - "siyasi tarih", "sosyal tarih" gibi - incelerler. 19. yüzyıldan başlayarak akademik tarihin yükselmesiyle tarihyazımı adında bir bilimsel yazın doğmuştur. Ne dereceye kadar tarihçilerin kendi aidiyet ve kimliklerinden etkilendikleri de - milliyetçilik/ulus devlet veya din gibi - sıkça tartışılan bir konudur.[9]
Tarihçilerin araştırma konuları değişiklik gösterebilir, özellikle son yıllarda geleneksel diplomatik, iktisadi ve siyasi tarihten yeni yaklaşımlara, toplumsal ve kültürel alanlara doğru bir değişim söz konusudur. 1975'ten 1995'e, Amerikan üniversitelerindeki sosyal tarihle ilgilenen tarih profesörlerinin oranı %31'den %41'e yükselmişken siyasi tarihle ilgilenenlerin oranı %40'tan %30'a düşmüştür.[10] Britanya'daki üniversitelerin tarih bölümlerinde 2007 yılında 5.723 öğretim görevlisinden 1.644'ü (%29) kendisini sosyal tarihle ilişkilendirmişken bu sayı siyasi tarihle ilgilenenlerde 1.425'tir (%25).[11]