Çıngıraklı Tatar

Çıngıraklı Tatar,^[a] İlk mizah dergisi olan Diyojen'in kapatılmasından sonra Teodor Kasap'ın yayımladığı ikinci mizah dergisidir. 5 Nisan 1873-18 Temmuz 1873 arasında 29 sayı olarak yayımlanan derginin Rumca nüshası O Kudunatos ise 5 Haziran 1873-19 Temmuz 1873 tarihleri arasında Türkçe nüshası gibi 29 sayı olarak çıktı.^[1]

Çıngıraklı Tatar

Derginin logosu
Editör	Teodor Kasap
Kategoriler	Dergi, süreli yayın
Sıklık	Haftada iki kez
İlk sayı	5 Nisan 1873
Son sayı	18 Temmuz 1873
Ülke	Osmanlı İmparatorluğu
Dil	Osmanlıca, Rumca

Dergi, cumartesi ve perşembeleri olmak üzere haftada iki gün çıkıyordu.^[2] Yönetim merkezi Galata'daki Zincirli Han'daydı.^[1] Ebüzziyậ Mehmet Tevfik^[3] başta olmak üzere Tanzimatın birçok önemli yazarı dergide isimsiz olarak ya da takma isimlerle yazıyordu. Belediye sorunlarından politik olaylara kadar uzanan karikatürleri K. Opçanadassis çiziyordu.^[4]

Yayın politikası

Derginin 26. sayısından bir karikatür.
Çımacı:
—Baba yorulma al ipi bağla.
Kayıkçı:
—Eyvallah evlâdım başka vakit, bugün işim aceledir.^[5]

Abdülaziz karikatürü (1873)^[5] İngiliz ve Fransız etkisindeki Osmanlı yönetimine yönelik bir eleştiri ve alay içeriyor.
Alt yazısı:
—Olmaz binmeli.
—Hayır inmeli. Anlamıyor musunuz?
—Canım anladım hem ineceğim, hem bineceğim hani ileri gitmeyecek miyiz ya!^[4]

Çıngıraklı Tatar, içeriğiyle takipçisi olduğu Diyojen gibi sisteme ilişkin kapsamlı eleştirilerde bulunuyordu. Siyasal ve toplumsal yergiye önemli yer vererek yayın politikasını "muhalif olma" üzerine oturtan derginin ilk sayısında bu politika şöyle açıklanıyordu:

"Başlangıç istersiniz öyle mi? Başlangıcı ne yapacaksınız? Haydi farzediniz ki buracıkta size pek çok sözü kapsayan bir de başlangıç yayımlayayım. Sözlerimi tutmak zorunda mıyım? (…) benim başlangıcım gülmek ve güldürmektir. İşte bu kadar. Çıngırak takınma düşüncesini nereden aldığımı bilmek istersiniz. Haydi bari onu söyleyeyim.

İşittim ki bazı devletler, bazı gazetelere, örneğin Rusya Bizantis gazetesi imtiyaz sahibi Akseni Efendi’ye; Yunanistan Negolos gazetesi yazarıyla Anadolu gazetesi yazarı Sinyor Misailidis’e; İran şahı hazretleri Basiret gazetesi başyazarı Ali Efendi’ye nişan göndermişler veya göndereceklermiş.

İşte ben de bu haberi duydum. Öyle cici şeyleri pek severim. Ancak herkesin kişiliğine göre iş yapıp nişan alabilmek gücünde de olmadığını bilirim. Yarı nişana bedel çıngırak takmak yetkisini olsun kazanmak üzere bir imtiyaz alıp, çıngırak takındım." ^[6]

İzlediği yayın politikası ve içeriği nedeniyle derginin yayın hayatı Diyojen'den daha kısa sürdü. Takip ve baskılar karşısında dergi 18 Temmuz 1873 tarihinde kapandı. Teodor Kasap bir süre sonra Hayâl'i ardından Karagöz'ü ve Kahkaha'yı çıkardı.

Notlar

1. Tatar, postacılara verilen isimdir.

Kaynakça

1. Kut, Turgut, "Teodor Kasap", İslam Ansiklopedisi, 40, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 475, erişim tarihi: 16 Kasım 2014
2. "Çıngıraklı Tatar Güldürü Dergisi". Geçmişten Günümüze Mizah Dergileri. www.gnoxis.com. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014.
3. Ebüzziya, Ziyad, "Ebüzziyậ Mehmet Tevfik", İslam Ansiklopedisi, 10, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 375, 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Kasım 2014
4. K. Opçanadassis'in Çıngıraklı Tatar'da yayınlanan karikatürünün padişah Abdülaziz'e ait olduğuna ilişkin inceleme bkz. Saydut, Akdağ. "Karikatürü Çizilen İlk Osmanlı Padişahı Kimdi?". www.akdagsaydut.com. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014.
5. "Çıngıraklı Tatar 1.Cilt". boks.google.com.tr. Eksik ya da boş |url= (yardım); |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
6. Çeviker, Turgut (1986). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü 1. Adam Yayınları. s. 125.