Çankırı ili nüfusu: 199.981'dir.[2] Bu nüfusun %73.8'i şehirde yaşamaktadır (2020 sonu). İlin yüzölçümü 7.542 km2'dir.[3] İlde km2'ye 26 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkez ilçede 160'tır.) İlde yıllık nüfus %1,72 oranında azalmıştır.[4] İl merkezinin denizden yüksekliği 723 metredir.[5]
2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 ilçe, 15 belediye, bu belediyelerde 96 mahalle ve ayrıca 371 köy bulunmaktadır.[4]
İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, il ve ilçe beeldiyeleri düzeyindedir. Belediye başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca İl Genel Meclisi için de oy kullanarak, il genel meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl Genel Meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl Genel Meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Çankırı Valisi, 1981 Kahramanmaraş doğumlu Mustafa Fırat TAŞOLAR 'dır. Ağustos 2023/376 nolu valiler kararnamesi ile İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürü iken atanmıştır.
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Çankırı İl Genel Meclisi üye sayısı, 18 AK Parti, 8 MHP ve 1 BĞZ olmak üzere 27'dir. Çankırı Belediye meclisi ise 15 MHP ve 10 AK Parti olmak üzere 25 üyeden oluşur.[9]
2023 Genel seçimleri sonucu, Çankırı'yı temsilen TBMM'de AK Parti'den bir (Muhammet Emin Akbaşoğlu) ve MHP'den bir milletvekili (Pelin Yılık) seçilmiştir.[10]
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Çankırı'da Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) adayı İsmail Hakkı Esen, yüzde 59,80 oy alarak belediye başkanı seçilmiştir.[11]
Remove ads
Nüfus
Özetle
Bakış açısı
Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[12])
Çankırı ilinin nüfusu 199.981'dir. Bu nüfusun %75,27'i şehirde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 7.542 km2'dir. İlde km2'ye 27 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkez ilçede 163'tür.) İlde yıllık nüfus %2,69 oranında azalmıştır. Nüfus değişim oranı en yüksek ve en düşük ilçeler sırasıyla Korgun (% 3,01)- Yapraklı(% -13,62)
6 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 17 belediye, bu belediyelerde 103 mahalle ve 368 köy vardır.
2024 yılı sonunda Çankırı ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[13]
TUZ MAĞARASISultan Süleyman CamisiKanuni Sultan Süleyman'ın emri ile Sadık Kalfa tarafından inşa edilmiştir. 1522 yılında başlayan inşaatın 1558 yılında tamamlandığı bilinmekle birlikte neden bu kadar uzun sürdüğü konusunda bilgi bulunmamaktadır.
Müzeler
1- Çankırı Müzesi
Çankırı’da profesyonel anlamda ilk müze faaliyeti, etraftan derlenen 116 parçalık eserin 9 Haziran 1972’de Halkevi binasının alt katında sergilenmesiyle başladı. Çalışmalar 1976'ya kadar bu Halkevi'nde sürdürüldü. Halk Eğitimi binasının yıkılıp yerine 100. Yıl Kültür Merkezi'nin inşası sebebiyle geçici olarak Çankırı Lisesi'ne taşındı. Lisenin bir sınıfı depo hâline getirildi ve büro faaliyetleri burada yürütüldü. 23 Ağustos 1981'de 100. Yıl Kültür Merkezi'nin inşaatının bitmesiyle birlikte müze bu binanın ikinci katına taşınarak tekrar ziyarete açıldı, ancak müzenin sürekli artan eser sayısıyla kültür merkezi, bu eserleri sergileyecek kapasiteyi aşınca yeni bir binaya ihtiyaç duyuldu. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar sonucu, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil kaydı bulunan Çankırı Hükûmet Konağı ve adliye binası olarak kullanılan yapı müzeye dönüştürülmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsis edildi. Restorasyonu tamamlanarak 2017 yılında faaliyete geçen binanın temel bilgileri 3.000 m² kapalı ve 600 m² açık sergileme alanı ve kafeteryaya sahiptir. Çankırı Müzesi Doğa Tarihi, Arkeoloji ve Etnografya Bölümleri olmak üzere üç ana salondan oluşmaktadır. Müzede 8 milyon yıl öncesine dayanan gergedan, fil, koyun, domuz, keçi, geyik, zürafa ve primatların atalarına ait fosil kalıntıları sergilenmektedir.
2- Tarihi Çamaşırhane Müzesi
Çankırı Tarihi Çamaşırhane Müzesi Abdülhamid Dönemi'nde inşa edildi. Çamaşırhane ülkemizdeki çamaşırhanelerin en büyüğü olarak bilinmektedir. 2016 yılında müzeye dönüştürülen, sanatsal ve kültürel etkinliklere de ev sahipliği yapmaktadır.[37]
3- Ferit Akalın Radyo Ve İletişim Müzesi
Ferit Akalın Çankırılı bir mucittir. Ferit Akalın'ın radyo koleksiyonunun sergilendiği müzede ayrıca sözlü tarih kayıtları, belgesel çekimleri vb. içerikler bulunmaktadır. Ferit Akalın Radyo ve İletişim Müzesi'nde iletişim araçlarının tarihsel gelişimi insan hikâyeleriyle birlikte aktarılmaktadır.
Yârenin sözlük anlamı, dost, arkadaş ve dostların oluşturduğu topluluktur. Yâran denilebilmesi için 24 Yâren'in bir araya gelmesi gerekir. Başlangıcı Ahiliğe dayanan ve şehrin sosyo-kültürel yapısına önemli katkılar sunmaktadır. Çankırı'nın geleneksel kültürü denince akla ilk gelenlerden biri Yâran’dır.
Yâran geleneği iki temel kaynağa dayanır. Birisi Türk töresi, yani eski gelenek ve göreneklerimiz, diğeri İslami inanışlar. Bu kaynaklar, Ahilik ve fütüvvet anlayışlarıdır. Türk İslam sentezinin en güzel örneklerinden biri Yaran Kültürü'dür. Yâran’ın beslendiği ana değerler arasında misafirperverlik, yiğitlik, kahramanlık, cesaret, cömertlik, yardımlaşma, birlik ve beraberlik, sevgi, saygı, düzeni koruma, merhamet, diğerkâmlık ve tevazu yer alır. Bu değerler Türk Kültürünün önemli sembolleridir. Çankırı Yaran Kültürü; Türk Kültürünün simgesi olmuştur. Bu sebeple Yâran, milli kültürün bir simgesi olarak değerlendirilebilir.
Yâran; dinlenme, eğlence, yardımlaşma, eğitim, toplumsal dayanışma, güzel sanatlar, müzik ve edebiyat gibi yönleriyle çok yönlü bir kültürel bileşimdir. Çok boyutludur. Dost, arkadaş ve sırdaş anlamlarına gelen Yâran’ın, herkesin bildiği ‘açık’ ve ‘kapalı’ olmak üzere ikiye ayrılan temel düsturları vardır. Yâranın kapısı açıktır, misafirperverdir. Kalbi açıktır, kimseye karşı kin ve nefret beslemez hep olumlu düşünürler. Alnı açıktır, yüz kızartıcı, mahcup edici işler yapmazlar. Eli kapalıdır, harama el uzatmazlar. Dili kapalıdır, kimse hakkında kötü söz söylemezler. Beli kapalıdır, gayri ahlaki ilişki içinde olmazlar.
Valiliğin ve Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın yoğun çalışmaları sonucu UNESCO tarafından soyut dalda Dünya Kültür Mirası içerisine alınan Yâran Geleneği; geçmişte olduğu gibi bugün de aslına uygun olarak Çankırı'da yaşatılmaktadır.[38]
Kaleden Çankırı görüntüsü
Tarihi Yapıları
1- Çankırı Kalesi:
Çankırı Kalesi şehrin kuzeyinde küçük bir tepe üzerinde yer almaktadır. Sırasıyla Romalılar, Bizanslılar, Danişmentliler, Selçuklular ve Osmanlılar dönemlerinde sağlamlığıyla bilinen kale, geçen yüzyıla kadar iskan edilmiş; ancak bu yapıdan zamanımıza birkaç sur kalıntısından başka bir şey kalmamıştır.
Kale içinde Roma Dönemi'nden kalan kaya mezarı, pişmiş toprak kap parçaları ve iskân kalıntıları yer almakta; ayrıca Çankırı'nın fatihi Emir Karatekin Bey'in türbesi de burada bulunmaktadır.[39]
2- Sultan Süleyman Camii:
Sultan Süleyman Camii Kanuni Sultan Süleyman'ın emriyle Sadık Kalfa tarafından inşa edilmiştir.
Cami, kare planlı olarak inşa edilmiştir ve ortasında büyük bir tam kubbe yer alır. Bu ana kubbenin dört bir yanında ise birer yarım kubbe bulunur. Kubbeler, dört paye ile duvarlar arasında yer alan kemerlerin üzerine oturtulmuştur. Duvarlar ve minare kesme taştan yapılmış, kubbelerin üstü ise kurşunla kaplanmıştır. Caminin iç mekânı rokoko üslubunda süslenmiş, bu süslemelerin araları hat örnekleriyle zenginleştirilmiştir. Mihrabı, istalaktitli yapısıyla oldukça gösterişlidir. Minberi taştan yapılmış, kürsüsü ise köşeli bir tabana ve yuvarlak gövdeye sahiptir. Kapı söveleri mermerden olup, kemerleri kilit taşlıdır ve iç kısımları oluklu konsol biçiminde dışa taşmaktadır. Son cemaat yeri, dört sütun üzerine oturtulmuş üç kubbeyle örtülmüş, iki yanında ise istalaktitli mihrap nişleri yer almaktadır.[40]
1522 yılında başlayan inşaatın 1558 yılında tamamlandığı bilinmekle birlikte neden bu kadar uzun sürdüğü konusunda bilgi bulunmamaktadır.
3- Taş Mescit:
Çankırı'da Selçuklular Dönemi'nden kalma en önemli yapılardan biridir.
Günümüze kadar ulaşan kitabelerinden anlaşıldığına göre Şifahane, Keyhüsrev oğlu l.Alaeddin Keykubat zamanında Atabey Cemaleddin Ferruh tarafından 1235 yılında yaptırılmıştır. Bu yapının bir diğer önemi de yapı üzerinde yer alan iki figürlü parçadan gelmektedir. Bunlardan biri sürekli yayınlara konu olmuş, devamlı olarak hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Boyutları 1 x 0,25 m olan bu kabartmanın özelliği, gövdeleri birbirine dolanan iki ejder (yılan) motifidir. Ejderlerin başları karşılıklı gelecek biçimde şekillendirilmiştir.
Günümüzde "Tıp Sembolü" olarak kullanılmaktadır. Halk arasında su içen yılan olarak da adlandırılan ikinci parça ise, diğeri gibi alçak kabartma olarak biçimlendirilmemiş olup adeta bir heykel görünümü verilmiştir. Darülhadis'te kullanılan gözenekli taştan yapılmış olan parça, kupa kupa şeklindedir; gövdesine bir yılan sarılmakta ve üst kısmı yılanın başıyla sonlanmaktadır. Bu motif günümüzde "Eczacılık Sembolü" olarak kullanılmaktadır.[41]
4- Sakaeli Kaya Mezarları Ve Peri Bacaları:
Roma ve Bizans dönemlerine ait olduğu düşünülen Sakaeli Kaya Mezarları, çakıl taşlı tortul kaya oluşumlu tepenin yüzeyinde bulunan ve yere yakın konumdaki oyuklar, köy halkı tarafından önleri kapatılarak çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Farklı yükseklik ve genişlikteki oyuklar; tek odalı, birbirine geçişli, basamakla inilen, iki odalı ve bölmeli yapılar ile aydınlatma pencereleri gibi özellikler göstermektedir. Gelin Kayası mevkiinde peri bacası oluşumları ve aralarındaki kaya mezarları dikkat çekici bir manzara sunmaktadır.[42]
5- Hüyük Yeraltı Şehri:
MS 3-5. yüzyıllarda yapıldığı ve kullanıldığı düşünülen yer altı şehri 2005 yılında saptanarak tescil edilmiştir. 2006-2008 yılları arasında Müze Müdürlüğünce gerçekleştirilen temizlik çalışmasıyla; küçük kilisesi, keşiş odaları, sarnıcı ve diğer hayat alanlarıyla komplike bir yapı arz eden çok katlı kültür varlığı tamamen ortaya çıkarılmıştır.
Remove ads
Turizm
Özetle
Bakış açısı
Dağcılık ve Kış Turizmi: llgaz Dağı, İç Anadolu'dan Karadeniz'e geçiş bölgesi için 1.088 hektarlık alanı ile önemli doğal kaynaklara sahip olan Ilgaz Dağı, seyahat, araştırma, yürüyüş, dağcılık, piknik, kış sporları ve diğer faaliyetlere imkan sağlamaktadır. 1.800 m rakımda bulunan Ilgaz Dağı Doruk Mevkii, zengin doğası, yaban hayatı ve kış sporları olanaklarıyla turistlerin ilgisini çekiyor. Bakanlar Kurulu kararıyla, Ilgaz Dağı'nda, Çankırı-Kastamonu sınırındaki Doruk Mevkii'nin de dahil olduğu bir bölge "kış sporları turizm merkezi" ilan edildi. Ayrıca T.C. Çankırı İl Özel İdaresi, Kadınçayırı bölgesinde "Yıldıztepe Dağ Sporları ve Turizm Merkezi Projesi" ni geliştirmiş ve proje gerçekleşme sürecine girdi. 1 Eylül 2005 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2005/9280 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'na göre Çankırı-Ilgaz-Kadınçayırı-Yıldıztepe "turizm merkezi" ilan edildi.[43]
Kuş Gözlemi: Ilgaz Dağları da, sakallı akbaba (iki çift), kızıl akbaba ve küçük kartalın (beş çift) popülasyonlarıyla önemli kuş alanları statüsüne sahiptir.[44](Çankırı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2007).
Tarihi ve Kültür Turizmi hakkında:
İl çapında 230 adet kültür varlığı bulunmakta, Roma ve Bizans dönemlerine tarihlendirilen ve Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'nce tescili yapılan arkeolojik alanlar içinde merkez ilçede yer alanlar: Çorakyerler Miyosen Çökelleri, Garnizon Şehitliği, Alaçat Köyü Kültepe Antik Yerleşimi ve Nekropol Alanı, Balıbağ Köyü Sarıiçi Mevkii, Güvey Tepesi Höyüğü, Kentsel Sit Alanı, Ünür Köyü Höyüğü ve Nekropol Alanı, İnandıktepe Höyüğü ve Antik Yerleşimi'dir.
Çerkeş ilçesinde; Yoncalı Köyü Höyüktepe Yamaç Yerleşmesi, Yakuplar Köyü Kaya Mezarları, Meydan Köyü çevresinde bulunan antik yerleşim, Eldivan'da; Eldivan Höyüğü, Ilgaz'da; Cendere Köyü Salman Höyük, Bölüktepe Höyük ve Tümülüsü, İnköy Kaya Mezarları, Kurmalar Köyü Yerleşim bulunmaktadır.
Kurşunlu ilçesinde, Yedi Kapılar Kaya Mezarları bulunmaktadır.
Orta ilçesinde; Asmaca yerleşimi ve nekropol alanı, Ağılar Gölet Mevkii Yerleşim Alanı, Sekmen ve Ağaç ini Kaya Yerleşimi, höyük ve nekropol alanı bulunmaktadır.
Yapraklı ilçesinde ise İkizören roma nekropolü ve kale yer almaktadır.[44][45]
Daha fazla bilgi Tesise Geliş Sayılarına Göre Yabancı Turist Dağılımı (%) ...
Tesise Geliş Sayılarına Göre Yabancı Turist Dağılımı (%)[46]
Yıllar
2009
2010
2011
Yabancı
0,1
0,3
3,1
Kapat
Daha fazla bilgi Turizm İşletme ve Yerli ve Yabancı Turist Geceleme Sayıları, 2009 - 2011! colspan="3" |Belediye Belgeli Tesislerde Geceleme Sayıları ...
Turizm İşletme ve Yerli ve Yabancı Turist Geceleme Sayıları, 2009 - 2011![46] colspan="3" |Belediye Belgeli Tesislerde Geceleme Sayıları
Önemli spor tesisleri: Çankırı Atatürk Stadyumu (4.410), Orhan Saka Spor Salonu (2.500), Merkez Kapalı Yüzme Havuzu-y.olimpik (250) ve Ilgaz Kayak Merkezidir.
.jpg)
/D.100-14