Şeddâdîler

Şeddadiler (Arapça: شداديون Shaddādīyūn, Azerice: Şəddadilər, Kürtçe: Şeddadiyan), 951-1174 yılları arasında Ermenistan ve Arran'da hüküm sürmüş Kürt^[3][4][5] hanedanıdır. Ancak İbnü'l-Esîr'in hanedan mensupları için Revvâdî nisbesini kullanması bu konuda önemli bir husus belirtir çünkü merkezi Tebriz olmak üzere İran'da hüküm süren Revvâdîlerin aslen Yemenli Arap kabilelerinden geldiği, daha sonradan bölgedeki Kürt varlığının baskınlaşmasıyla Hezbani Kürtleriyle karıştıkları ve Kürtleştikleri söylenir. Revvâdîlerin hânedan mensupları arasında Muhammed ve Ahmed gibi Arapça isimlerin bozulmuş şekli olan Memlân ve Ahmedil gibi isimlerin bulunması bunu göstermektedir. Bu durumda Şeddâdîler'in Divin yöresine geldikten sonra yaptıkları evlilikler sonucu Kürtleştikleri ileri sürülebilir.^[6]Kura ile Aras nehirleri arasında bulunmuştur. Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey bölgeye gelene kadar Kafkasyanın büyük bir bölümünü hakimiyet altına almayı başarmışlardır.^[7] Şeddadilerin biri Gence'de, diğeri de Ermenistan'ın antik şehri Dvin'de (Arapçada Dabil) olmak üzere iki başkenti vardı. Şeddadilerin Gence kolunun on yöneticisi oldu. Bu hanedanın hükümdarlığına M.S. 1075'te (H.S. 468) Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından son verildi. Hanedanın başka bir kolu, yine Ermenistan'ın antik şehirlerinden biri olan Ani'de bir süre daha hüküm sürdü. Bu kolun yedi yöneticisi oldu ve bu yöneticiler 71072 ile 1199 arasında hüküm sürdüler.^[8]

Şeddâdîler
951-1199
11-12. yüzyılda Şeddadiler.
Başkent	Divin Gence Ani
Yaygın dil(ler)	Farsça (mahkeme, şiir) Kürtçe (saray, hanedan) Arapça
Resmî din	İslam
Hükûmet	Emirlik
Tarihî dönem	Orta Çağ
• Kuruluşu 951 • Ani'deki emirliğin kuruluşu 1072 • Dağılışı 1199
Öncüller Ardıllar Müsâfirîler Bizans İmparatorluğu Büyük Selçuklu İmparatorluğu Gürcistan Krallığı

Şeddadiler^[1][2]

Önce Divin'de kurulmuş ve Divin dışında Berde, Gence gibi kentleri de hakimiyeti altına almıştır. Şeddadiler ordusu 1020'den itibaren Pakraduni Hanedanlığına ve Hazarlara karşı seferler düzenlemiş. Başlangıçta başarılar elde edebilmiş fakat 1030 yılında başarılı bir seferden geri dönerken Gürcü ve Ermeni kuvvetleriyle karşılaşmış ve ağır bir bozguna uğramış. 1047 ile 1057 yılları arasında Bizans ordusuna karşı savaşmıştır. Bundan sonraki senelerde Şeddadilerin bölgedeki etkisi giderek küçülmüş. 1067'ten itibaren Şeddadiler hanedanı Selçukluların işgaline uğramış ve 1174'e kadar Selçukluya bağımlı bir hanedan olarak devam etmiş.^[9][10] Selçuklulara yaptığı hizmetinden dolayı Ani ve Tiflis kentleri hediye edilmiştir.^[11]

Şeddâdîler'in yaptırdığı Ebu'l Menûçihr Camii

Şeddadiler imar ve kültür birçok eser bırakmışlardır. İslam medeniyetine şahitlik eden bu eserler hala varlıklarını muhafaza ediyorlar. Özellikle 18 yıl devletin başında kalan Ebu'l Eşver Şavur döneminde birçok önemli yapılar inşa edilmiştir. Şavur döneminde günümüze kalan en önemli eserler hala Gürcistan müzelerinde segilenen Gence kapılarıdır. Ayrıca Aras nehri üzerinde bulunan Xudafer Köprüsü yine Şeddadi'lerin inşa ettiği yapılar arasındadır.^[12]

Şeddadi Hükümdarları

Şeddadi Gence Hükümdarları

• Muhammed bin Şeddâd (951-954)
• Leşkeri bin Muhammed (971-978)
• Marzuban bin Muhammed (978-985)
• Fadl bin Muhammed (985-1031)
• Musa bin Fadl (1031-1034)
• Leşkeri bin Musa (1034-1049)
• Anişirvan bin Leşkeri (1049)
• Ebu'l Eşver Şavur I.bin Fadl (1049-1067)
• Fazl bin Şavur (1067-1073)
• Eşhot bin Şavur (1068-1069)
• Fazl bin Fazl (1073-1075)

Şeddadi Ani Hükümdarları

• Menucehr bin Şavur (1072-1118)
• Ebu'l Eşver Şavur II. (1118-1124)
• Fazl bin Şavur (1125-?)
• Mahmud bin Şavur (?-1131)
• Fahreddin Şeddâd bin Mahmud (?-1155)
• Fazl bin Mahmud (1155-1161)
• Şehinşah bin Mahmud (1164-1174)
• Sultan bin Mahmud (?-1198/9)