Ağoğlan kapısı (Şuşa)

Ağoglan Kapısı, Muhtar Kapısı^[1] ve ya Şuşakend Kapısı^[2], Şuşa Kalesi'nin üç ana kapısından biridir ve kalenin doğu tarafında yer alır ve şehrin aşağı kısmına ulaşımı sağlar. Kalenin diğer iki kapısı ise Gence ve Revan kapılarıdır.

Ağoğlan kapısı
Şuşa Kalesi parçası
Şuşa, Azerbaycan
Şuşa kalesinin surlarının Şuşa hapishanesie yakın kısmı ve Ağoglan kapısı (sağda, arkada)
Koordinatlar	39°46′00″K 46°45′20″D
Yapı bilgisi
İdare	Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri
Yapı tarihçesi
İnşa	XVIII yüzyıl
Muharebe/savaşlar	Şuşa'nın işgali Şuşa Muharebesi (2020)

Tarihi

Şuşa Kalesi'nin üç ana kapısı vardı: Gence, Revan ve Ağoğlan kapıları. Her üç kapının da adı tarihi kaynaklarda sıkça geçtiği gibi, 19. yüzyılda çizilen Şuşa'nın tüm genel planlarında da adı geçmektedir.^[3] Örneğin, 1871'de yayınlanan "Kafkasya" gazetesinin 25. sayısında şöyle yazıyor: "Abix'in barometrik ölçümlerine göre, Ağoglan ve Yelizavetpol kapılarının bulunduğu şehrin kuzeydoğu kısmı 3886 fit yükseklikte, "Şuşa Kayası" olarak adlandırılan ve Revan Kapısı'nın bulunduğu güneybatı kısmı 4705 fit yüksekliktedir".^[4]

XIX yüzyılın 60'lı yıllarında bile, "Иллюстрация" gazetesinde yayınlanan makalenin kanıtladığı gibi, bu kapılar Şuşa'nın sosyal yaşamında önemli bir rol oynadı. O makalede verilen bilgilere göre Ağoğlan ve Revan kapıları üstlerin geçişi ve yüklerin taşınması için, Gence kapısı ise arabaların geçişi için yapılmıştı.^[5] Bazı kaynaklarda kale surlarının dördüncü bir duvarının varlığından söz edilse de yeri ve adı tespit edilememiştir.^[6]

Penahali Han döneminde yaptırılan kalenin kapısından çıkan yol Şuşa şehrini Şuşakend ve Muhtar köylerine bağlayarak Ağoğlan manastırı'na kadar uzanıyordu. 19. yüzyılın tüm Rusça kaynaklarında Şuşa'nın güney kapısı Ağoğlan kapısı olarak geçmektedir.^[2] 1846 tarihli "Kafkasya takvimi"ne eklenen yol haritasına göre Şuşa Kalesi bu kapıdan çıkan köyler arası yol ile Ağoğlan manastırı'na bağlanmıştır.^[7] Bu kapının kaynaklarda geçen bir diğer adı da Tophane kapısıdır.

Mimari özellikleri

Kapının profil görünümü

E. Avalov, Rus Devlet Askeri Tarih Arşivi'nde saklanan çizime göre, kalenin kuzey ve batı kapılarından farklı olarak doğuda bulunan Ağoğlan kapısının savaş kuleleriyle tahkim edilmediğini ve oldukça sade bir görünüme sahip olduğunu belirtiyor. Giriş sivri kemer şeklinde inşa edilmiştir^[2].

19. yüzyılda Şuşa hapishanesi, kalenin aşağı tarafında, doğu kapısının yanına inşa edilmiştir. Hapishanenin inşası sırasında kale duvarlarının bir kısmı ve savunma kuleleri hapishane duvarı olarak kullanılmıştır^[2]. Bu sırada kapı da değiştirilmiş ve cezaevi girişi olarak yeniden şekillendirilmiştir.^[2]