Aldırma Gönül

Aldırma Gönül ya da Hapishane Şarkısı V, yazar ve şair Sabahattin Ali tarafından halk dilinden yararlanarak 1933 yılında yazılmış ünlü bir şiir ve şarkıdır. Şairin, Sinop Cezaevi'nde hükümlü bulunduğu sırada yazdığı ve adlandırmak yerine numaralandırdığı Hapishane Şarkısı adlı beş şiirinin sonuncusu ve en bilinenidir. Aldırma Gönül adı ile meşhur olan şiir, toplam beş dörtlükten meydana gelmektedir.

Başlığın diğer anlamları için Aldırma Gönül (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Sinop Cezaevi'nin duvarında yer alan Sabahattin Ali fotoğrafıyla ve "Aldırma Gönül" şiirinin sözleri.

Yazım ve basım süreci

Konya'da iken Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ü yeren Memleketten Haber adlı bir şiiri^[1] dost meclisinde okuduğu iddiasıyla 1932 yılında tutuklanarak Konya Cezaevi'ne konan şair, daha sonra aynı davadan 14 ay hüküm giyerek Sinop Cezaevi'ne nakledildi.^[2] Hapishane Şarkısı V adlı şiirini Sinop Cezaevi'ndeki bu hükümlülüğü sırasında yazmıştır.^[3] Buradan, cumhuriyetin ilânının onuncu yılı sebebi ile çıkarılan af ile tahliye olmuştur.^[4] İlk olarak 1934'te yayımlanan Dağlar ve Rüzgâr adlı şiir kitabında yer alan şiir, 1999 yılının Ocak ayında Yapı Kredi Yayınları tarafından basılan Bütün Şiirleri kitabı içerisinde okuyuculara tekrar sunulmuştur.

Bestelenmesi

1976 yılında Kerem Güney tarafından Hicaz makamında bestelenerek şarkı haline getirilen şiir, aynı yıl içerisinde sanatçının Kerem Gibi / Aldırma Gönül Aldırma adlı 45'liğine kaydedilmiştir. Ancak şarkının meşhur olması, ertesi yıl Edip Akbayram ve Dostlar tarafından ikinci kez seslendirilmesiyle Aldırma Gönül Aldırma - Sen Açtın Yarayı adlı plağının ön yüzüne kaydedilmesi sonrasında olmuştur.^[5] Akbayram'ın ardından ise; Gönül Akkor, Selda Bağcan, Gülden Karaböcek ve Ferhat Göçer gibi şarkıcılar tarafından da seslendirilmiş ve dinleyenlerin zevkine sunulmuştur. Besteci Kerem Güney, eserin yaklaşık 50 kişi tarafından okunduğunu belirtmiştir.^[5]

Edip Akbayram'ın plâğı ile meşhur olan eser, 1970'li yıllardan beri solcu ve devrimci hareketlerin mitinglerinde sıkça söylenmiştir.^[6][7] Aldırma Gönül, Sabahattin Ali'nin Atatürk'e hakaret iddiasıyla hüküm giyerek hapiste yattığı zamanlarda yazılmış olmasına rağmen, son yıllarda sadece sosyalist kesimlerce değil, protestocu Atatürkçü gruplarca da, örneğin Cumhuriyet Mitingleri'nde^[8] de söylenir olmuştur.

Bu ülkede arabeskin altın çağını yaşadığı yıllarda asla müzikteki çizgimden ödün vermedim. Zaten 12 Eylül sonrası beni kimse çalıştırmadı. 1980'den 1984 yılına kadar, koskoca bir dört yıl. Zor yıllardı o yıllar. Kimse bana iş vermedi. Karımın bileziklerini ve alyanslarımızı sattık. 12 Eylül sonrası beni canavar gibi görmeye başladılar.

Edip Akbayram

Bu şarkı aynı zamanda Edip Akbayram ile özdeşleşerek sanatçının en bilinen şarkısı olmuştur. Şarkı hem o dönemde hem de günümüzde öylesine güçlü etki bırakmıştır ki; 1978 yılında Dilek Taşı^[9] sinema filminde ve sonrasında, Hababam Sınıfı Tatilde, Selvi Boylum Al Yazmalım, Yıkılmayan Adam ve son olarak yine Sinop Cezaevi'nde geçen Pardon filmlerinde şarkı veya sözleri kullanılmıştır. Beyazcamda ise 2007 ile 2010 yılları arasında yayınlanan televizyon dizisi Parmaklıklar Ardında'da, şarkının enstrümantal versiyonuna açılış jeneriğinde yer verilmiştir.

Şiir, gerek şair Sabahattin Ali'nin, gerekse şarkıyı meşhur eden Edip Akbayram'ın sosyalist dünya görüşleri dolayısıyla, uzun bir süre sadece belli bir kesim tarafından sahiplenilmeye gayret edilse de, haksızlığa başkaldırıyı ve sabrı öne çıkaran sözleri nedeniyle, toplumun hemen hemen tamamının benimsediği ve dilinden düşürmediği bir klasik haline gelmiştir. Şarkıyla birlikte sadece Edip Akbayram değil, şarkıyı söyleyen diğer sanatçılar, doğal olarak şiirin sahibi Sabahattin Ali, Sinop ve Sinop Cezaevi de Türk okur ve müzikseverlerinin unutulmazları arasına girmiştir.

Şarkı olarak seslendirenler

• Kerem Güney (1976, Kerem Gibi / Aldırma Gönül Aldırma 45'liği, 2. parça)^[10]
• Edip Akbayram ve Dostlar (1977, Aldırma Gönül Aldırma / Sen Açtın Yarayı 45'liği, 1. parça)^[11]
• Gönül Akkor^[12] (1977, İçiyorsam Sebebi Var / Aldırma Gönül 45'liği, 2. parça)^[13]
• Ruhi Su Dostlar Korosu (1977, Sabahın Sahibi Var albümü, 10. parça)
• Selda Bağcan^[14] (1978, Aldırma Gönül Aldırma / Suç Bizim 45'liği, 1. parça)^[15]
• Gülden Karaböcek^[16] (1982, Gülden Fırtınası albümü, 3. parça)^[17]
• Ferhat Göçer (2008, Çok Sevdim İkimizi albümü, 12. parça ve 2020,Sabahattin Ali Şarkıları albümü, 3.parça)
• Ayşe Egesoy
• Ebru Gündeş
• Kâmuran Akkor
• Kibariye
• Müslüm Gürses
• Ruhi Su
• Timur Selçuk
• Hayko Cepkin
• Müzeyyen Senar
• Ali Kocatepe
• Aysun Kocatepe
• Erol Evgin