Ürüng Ayığ Toyon

Ürüng Ayığ Toyon (Yakutça: Үрүҥ Айыы Тойон, Rusça: Юрюнг Айы Тойон) - Türk ve Yakut mitolojilerinde Gökyüzü Tanrısı. Ürüng Ay Toyon olarak da söylenir. Ayığ Han veya Ayıh Han olarak da bilinir.

Özellikleri

Yakut halkının inanışında gökyüzü tanrısının adı olup, gökyüzünün en üst katında iki beyaz güneş ile birlikte yaşayan yaşlı bir adam olarak tasvir edilmektedir. Beyaz güneşleri ortasından ayırarak insanların ısınması için 3. bir güneşi yaratmıştır.^[1]

Onun eşinin adına ise "Kübey Hatun" denilir. Her şeyi yönlendirip, idare eden de Ürüng Ayı Toyon'un kendisidir. Adının mitolojik anlamından da anlaşılacağı gibi, oldukça büyük saygı gösterilen kutlu, nur yüzlü, kutsal ve ulu bir varlık konumundadır.^[2]

Etimoloji

(Ay) kökünden türemiştir. Ayışığı ve Yaratmak anlamlarını içerir. Aymak (kendinde olmak) fiili ile aynı kökten gelir. Aymaz ise karşıt anlamlı olarak gafil, kendini bilmez demektir. Moğolca Ayh sözcüğü korku demektir ve bağlantılı olması muhtemeldir.^[3] Ürüng sözcüğü, beyaz anlamına gelir ve sonundaki -ng ise aslında "n" sesinin genizden çıkan bir türü olup (Osm. Kaf-ı Nuni) bazı kaynaklarda "ñ" (Osm. ڭ) ile gösterilir (Ürüñ).