Aydın
Aydın ilinin merkezi olan şehir Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Aydın, Türkiye'nin Aydın ilinin merkezi olan şehirdir. Ege Bölgesi'nde yer alan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir.
| Aydın | |
|---|---|
.JPG)  .jpg) .jpg)   | |
 Aydın'ın Türkiye'deki konumu | |
 Aydın (il) haritası | |
  Aydın  Aydın Aydın (Avrupa) | |
Koordinatlar: 37.728333°K 27.937222°D | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Aydın |
| İlk yerleşim | MÖ 3. binyıl |
| İdare | |
| • Tür | Belediye başkanı-meclis |
| • Organ | |
| • Belediye Başkanı | Özlem Çerçioğlu (CHP) |
| Rakım | 64 m |
| En alçak nokta | 0 m (0 ft) |
| • Sıra | . |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TRS) |
| Posta kodu | 09XXX |
| Alan kodu | 256 |
| ISO 3166 kodu | TR-09 |
| Plaka kodu | 09 |
| GSYİH (nominal) | 2018[1] |
| • Toplam | ₺35,2 milyar (21.) |
| • Kişi başı | ₺32.362 (40.) |
| İGE (2013) |  0,541[2]düşük · 24. |
| İklim | Csa[3] |
Resmî site Aydın Büyükşehir Belediyesi | |
Aydın'ın eski isimleri Tralleis ve Güzelhisar olup 14. yüzyılda Anadolu Beylikleri döneminde kurulan Aydınoğulları beyliği döneminde ismi Aydın olarak değişmiştir. Herodot, Aydın ili ile ilgili “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” demiştir. Evliya Çelebi ise “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar” demiştir.
Aydın; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, Antik Çağda Afrodisias, Milet, Didyma, Nysa, Priene, Magnesia gibi önde gelen kentlerdir. Bugünkü Aydın, Tralleis Kenti ile birlikte MÖ 2500 yılında Hititler zamanında gelişmiş, 8. yüzyılda Lydia zamanında da en parlak çağını yaşamıştır. Selçuklu Hanedanıyla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılmıştır.
Aydınoğulları zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, daha sonra Aydın adını almıştır. 1811'de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Kurtuluş Savaşından sonra 1923 yılında Aydın müstakil vilayet olmuştur.
Cumhuriyet dönemi
1987 yılında çıkarılan 3392 sayılı kanun ile Buharkent ve İncirliova,[4] 1990 yılında çıkarılan 3644 sayılı kanun ile de Karpuzlu, Köşk ve Yenihisar ilçeleri kuruldu.[5] Yenihisar ilçesinin adı 1997 yılında 4235 sayılı kanun ile Didim olarak değiştirildi.[6] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile merkez ilçe kaldırılarak aynı sınırlara sahip Efeler ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[7]
 Aydın iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 23,2 | 25,2 | 32,4 | 35,4 | 40,2 | 44,4 | 44,6 | 43,8 | 43,3 | 37,8 | 30,7 | 25,9 | 44,6 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 13,2 | 14,7 | 17,9 | 22,5 | 28,1 | 33,3 | 36,1 | 35,7 | 32,0 | 26,2 | 19,7 | 14,6 | 24,5 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 8,2 | 9,3 | 11,8 | 15,8 | 20,9 | 25,9 | 28,4 | 27,6 | 23,5 | 18,4 | 13,3 | 9,6 | 17,7 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 4,3 | 4,9 | 6,7 | 10,0 | 14,2 | 18,1 | 20,5 | 20,2 | 16,7 | 12,7 | 8,7 | 5,8 | 11,9 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −7,6 | −5,4 | −5 | −0,8 | 4,6 | 8,4 | 13,4 | 11,8 | 7,6 | 2,0 | −2 | −5,3 | −7,6 |
| Ortalama yağış (mm) | 108,6 | 93,8 | 70,4 | 52,9 | 36,5 | 13,5 | 3,9 | 2,3 | 13,1 | 44,2 | 83,9 | 120,9 | 644 |
| Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[8] | |||||||||||||
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[9] | 70.733 | 11.978 | 58.755 |
| 1935[10] | 92.988 | 15.086 | 77.902 |
| 1940[11] | 99.819 | 17.732 | 82.087 |
| 1945[12] | 105.155 | 18.504 | 86.651 |
| 1950[13][a] | 75.100 | 20.161 | 54.939 |
| 1955[14] | 89.877 | 27.391 | 62.486 |
| 1960[15] | 105.027 | 35.527 | 69.500 |
| 1965[16] | 123.322 | 43.483 | 79.839 |
| 1970[17] | 135.208 | 50.566 | 84.642 |
| 1975[18] | 154.271 | 59.579 | 94.692 |
| 1980[19] | 173.918 | 74.021 | 99.897 |
| 1985[20] | 201.448 | 90.449 | 110.999 |
| 1990[21][b] | 165.712 | 107.011 | 58.701 |
| 2000[22] | 208.341 | 143.267 | 65.074 |
| 2007[23] | 231.884 | 168.216 | 63.668 |
| 2008[24] | 235.376 | 171.242 | 64.134 |
| 2009[25] | 243.037 | 179.425 | 63.612 |
| 2010[26] | 251.891 | 188.337 | 63.554 |
| 2011[27] | 255.292 | 191.037 | 64.255 |
| 2012[28] | 259.786 | 195.951 | 63.835 |
2012 yılında Aydın büyükşehir statüsü kazanıp ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir ve merkez ilçenin ismi Efeler olarak değiştirilmiştir.
Şehrin ekonomisinin temelini tarım, hayvancılık ve turizm oluşturur. Aydın ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺35,2 milyar ile ülkenin yirmi birinci büyük ilidir.[1] Kişi başına düşen gelirde ise ₺32.362 ile kırkıncı sırada yer almaktadır.[1] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Aydın, elde ettiği 0,541 puanla yirmi dördüncü sırada yer aldı.[2]
Tarım ve hayvancılık
Aydın; yağlık zeytin, incir, kestane, kereviz üretiminde Türkiye'de 1. sırada, pamuk ve çilek üretiminde ise 2. sırada, taze börülce ve sofralık zeytin üretiminde 3. sırada yer almaktadır.[29]
Sanayi
Tarım, gıda, tekstil ürünleri, makine ve ekipman, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya üretimi Aydın ilinin sanayisinin ana kalemlerindendir.
Turizm
Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır. Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78.000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası'nda 54.000, Didim'de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. Dilek Yarımadası Milli Parkı, Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.
İlde 10 müze bulunmaktadır. Bunlar; Adnan Menderes Müzesi, Aydın Arkeoloji Müzesi, Yörük Ali Efe Müzesi, Afrodisias Müzesi, Karacasu Etnoğrafya Müzesi, Milet Müzesi, Çine Kuvâ-yı Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi, Nazilli Etnoğrafya Müzesi ve Kuşadası Zeytin ve Zeytincilik Müzesi'dir.
Ören yerleri açısından da oldukça zengindir. Bunlar; Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke) ve Tralleis (Efeler)'dir.
Mutfak
Ağız
Halk Aydın ağzı konuşmaktadır. Nazal n (ñ) sesi kullanımı ve r sesinin yutulması belirgin özellikleridir.
Türküler ve halk oyunları
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Yöreye ait Zeybek dansları ve zeybek müzikleri bulunmaktadır.
- İncirliova ve Köşk ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
