En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Aydın (il)
Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde bir il Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Aydın, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi Efeler olan il, 2024 itibarıyla 1.161.702[1] kişilik nüfusuyla Ege Bölgesi'nin üçüncü büyük şehridir. Aydın’ın güncel nüfusu 1.165.943'tür.[2] 17 ilçesi vardır.
Aydın'ın plaka kodu 09'dur.
Remove ads
Tarihçe
Aydın, tarih boyunca yetiştirdiği filozoflar, bilim insanları ve tarihçiler açısından zengin bir geçmişe sahiptir. Ünlü tarihçi Herodotos, Aydın ili için "Gökyüzünün altındaki en güzel yeryüzü." demiştir.[3] Karacasu ilçesinde, Unesco Dünya Mirası Listesi'nde olan Afrodisias Antik Kenti bulunmaktadır.
Coğrafya
Özetle
Bakış açısı
Aydın 37°K 27°D koordinatlarında yer alır. Aydın ilinin yüzölçümü 8.116 km2'dir.[4] Kuzeyinde İzmir, kuzeydoğusunda Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla ve batısında Ege Denizi yer alır. Ortalama deniz seviyesi 64 metredir.[5]
Aydın'da 395.494 hektar alanda sulu tarım yapılmaktadır. Zeytin ve meyvelikler en geniş alanı kaplar.
Yer şekilleri
Ege Denizi'ne doğru dik uzanan dağlar ve bunları ayıran ovalardan oluşur.
Bitki örtüsü
Aydın'da bitki örtüsü, Akdeniz ikliminin özelliklerini yansıtır. İl yüzölçümünün büyük bir kısmında maki ve orman örtüsü vardır. Makilik alanlar bodur ağaç ve çalılar ile kaplıyken ormanlarda ise piynar, meşe, çınar, karaçam, kızılçam, fıstık çamı, ıhlamur, kestaneve defne gibi türler yer alır.
İklim
Aydın ilinde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi (Köppen: Csa) etkilidir.[6] Bu iklim şartları ve topoğrafik yapı Aydın ve çevresinde iki ayrı bitki topluluğunun (maki ve orman) gelişmesine neden olmuştur. Kar yağışı ender görünür.
Su kaynakları
Doğu-batı ekseninde kıvrımlar çizerek boydan boya akan ve Ege Bölgesi’nin önemli akarsularından biri olan Büyük Menderes, bölgenin en önemli nehirlerinden biridir. Diğer küçük akarsular arasında Çine Çayı, Karpuzlu Çayı ve Büyük Menderes'in kollarından olan Akçay ve Dandalaz Çayları bulunmaktadır. İlde 14[7] baraj (Kemer Barajı, Topçam Barajı, Yaylakavak Barajı, İkizdere Barajı, Adnan Menderes Barajı, Karacasu Barajı, Gökçeburun Barajı, Katrancı Barajı, Hamzabali Barajı, Başçayır Barajı, İsabeyli Barajı, Güvendik Barajı, Karacahayıt Barajı ve Koyunlar Barajı) ve 10[7] adet gölet bulunmaktadır. DSİ tarafından ilde inşa hâlinde bulunan baraj, gölet, sulama, taşkın ve içme suyu tesis projeleri[8] de bulunmaktadır.
Remove ads
Nüfus
Özetle
Bakış açısı
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[32])
Aydın İl Nüfusu: 1.165.943 (2024 sonu). İlin yüzölçümü 8.117 km²'dir. İlde km²'ye 144 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 517 kişi ile Kuşadası'dır)
İlde yıllık nüfus artış oranı %0,37 olmuştur. 6 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre 17 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 671 mahalle bulunmaktadır.
Nüfus artış oranı en yüksek ilçe Kuşadası(%2,88), en düşük ilçe Karacasu(-% 2,08)'dur.
| 2024 yılı sonunda Aydın ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | |||||||
| İlçe | Nüfus 2023 | Nüfus 2024 | Fark | Değişim% | Mah.Say. | Alanı km2[33] | Yoğunluk |
| Bozdoğan | 32.528 | 31.945 | -583 | -1,79 | 55 | 859 | 37 |
| Buharkent | 13.187 | 13.115 | -72 | -0,55 | 14 | 124 | 106 |
| Çine | 48.585 | 48.209 | -376 | -0,77 | 72 | 820 | 59 |
| Didim | 100.189 | 101.474 | 1.285 | 1,28 | 16 | 424 | 239 |
| Efeler | 308.039 | 308.551 | 512 | 0,17 | 83 | 624 | 494 |
| Germencik | 44.793 | 44.677 | -116 | -0,26 | 36 | 394 | 113 |
| İncirliova | 56.934 | 57.483 | 549 | 0,96 | 28 | 188 | 306 |
| Karacasu | 17.880 | 17.508 | -372 | -2,08 | 38 | 727 | 24 |
| Karpuzlu | 10.616 | 10.510 | -106 | -1,00 | 23 | 286 | 37 |
| Koçarlı | 22.599 | 22.464 | -135 | -0,60 | 52 | 455 | 49 |
| Köşk | 28.440 | 28.436 | -4 | -0,01 | 28 | 187 | 152 |
| Kuşadası | 133.177 | 137.015 | 3.838 | 2,88 | 23 | 265 | 517 |
| Kuyucak | 26.047 | 26.684 | 637 | 2,45 | 36 | 544 | 49 |
| Nazilli | 162.074 | 162.041 | -33 | -0,02 | 82 | 691 | 235 |
| Söke | 124.217 | 123.850 | -367 | -0,30 | 49 | 1064 | 116 |
| Sultanhisar | 20.399 | 20.147 | -252 | -1,24 | 18 | 220 | 92 |
| Yenipazar | 11.998 | 11.834 | -164 | -1,37 | 18 | 245 | 48 |
| Aydın | 1.161.702 | 1.165.943 | 4.241 | 0,37 | 671 | 8117 | 144 |
Yıllara göre istatistikler
Remove ads
Kaynakça
Madencilik
Aydın ili madencilik açısından zengindir. Özellikle seramik ve cam endüstrisi için önemli endüstriyel ham maddeler olan feldspat[35] ve kuvars[35] il ekonomisine katkıda bulunmakta ve ihraç edilmektedir. İlde işletilen kömür, mermer, kuvars, feldispat ve zımpara taşı çıkarılan maden sahaları bulunmaktadır. Ekonomik olmaması veya düşük kalitesi nedeniyle henüz çıkarılmayan; potansiyel ve görünür rezervlere sahip altın, asbest, bakır-kurşun-çinko, barit, cıva, demir, diatomit, grafit, kükürt, vermikülit, talk ve uranyum yatakları bulunmaktadır.[36]
İl oldukça zengin jeotermal sahalara sahiptir. Buharkent, Germencik, Sultanhisar, Efeler, Kuşadası'nda işletilen veya potansiyel olarak keşfedilmiş jeotermal kuyular bulunmaktadır. İlde ayrıca 8 jeotermal elektrik santrali bulunmaktadır.
Remove ads
Spor
2018-2019 sezonu sonunda, Aydın ili spor kulüplerinden bir üst lige yükselen ya da küme düşen olmamıştır. Futbolda Nazilli Belediyespor 2. Ligde play-off maçları sonunda lig 10.su olmuştur. Aydın'ın tek süper lig takımı Aydın Büyükşehir Belediyespor Kadın Voleybol takımı Avrupa'da Challenge Cup'ta final oynayarak 2. olma başarısını elde etmiştir. Aydın PTT SK, Hentbol Erkekler 1. Lig'de 9. olmuştur. Diğer kulüpler 2, 3. ve bölgesel ligdedir.
Aydınspor isimli spor kulübü Aydın ilini temsil etmekteydi. Günümüzde Süper Amatör Lig'de olan Aydınspor 1991-1992 sezonunda Süper Lig'e yükselmişti.[37]
Önemli spor tesisleri: Adnan Menderes Stadyumu (10.988), Mukan Perinçek Stadyumu (10.500), Kuşadası Özer Türk Stadı (8.000), Söke Şehir Stadı (5.000), Atatürk Spor Salonu (2.000), Mimar Sinan Spor Salonu (2.000), Kardeşköy Sentetik Atletizm Pisti ve 3 adet yarı olimpik kapalı yüzme havuzu.
Remove ads
Yönetim
Özetle
Bakış açısı
Merkezi yönetim
Büyükşehir illerinde merkezi yönetim, vali, il müdürleri ve il danışma kurulundan oluşur. Aydın, bir ‘büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır. Aydın Valisi Yakup Canbolat, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Bursa Valisi iken atanmıştır.[38]
Yerel yönetim
Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim; büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümeninden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden büyükşehir belediye başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde ilçe belediye başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[39][40] Meclisin başkanı büyükşehir belediye başkanıdır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16. madde)
Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı, Özlem Çerçioğlu (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %50,53 oy oranıyla seçilmiştir.[41] Aydın Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 82 olup büyükşehir belediye başkanı, 18 ilçe belediye başkanı ve 63 üyeden meydana gelmektedir. Bunların 56'sı CHP,19'u AK Parti, 6'sı MHP ve 2'si İYİ Parti'ye mensuptur.[42]
Özlem Çerçioğlu, 14 Ağustos 2025'te, parti içindeki bazı sorunları beyan ederek Cumhuriyet Halk Partisi'nden ayrılıp iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'ne katıldı ve "Erdoğan'ın himayesinde" hizmet etmek istediğini belirtti.[43]
İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, iki değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 14'ü CHP'li ve 4'ü AK Parti'li belediye başkanıdır.[44]
Remove ads
Eğitim
İlde bir devlet üniversitesi bulunmaktadır. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, 1992[45] yılında kurulmuştur. Üniversitede 3 enstitü, 20 fakülte, 1 devlet konservatuvarı, 6 yüksekokul, 19 meslek yüksekokulu ile 35 araştırma ve uygulama merkezi bulunmaktadır. Ayrıca toplam 446 ilköğretim okulu bulunmaktadır.
Altyapı
Özetle
Bakış açısı
Ulaşım
Demir yolu
Osmanlı hükûmetinin İngiliz sermayeli Ottoman Railway Company / Osmanlı Demiryolu Şirketi (ORC)'ne verdiği imtiyaz ile inşa edilen ve Aydın'a kadarki kısmı 1 Temmuz 1866'da hizmete giren İzmir-Alsancak – Eğirdir demiryolu ve bu hattın şubesi olan Ortaklar – Söke şube demiryolu[46] Aydın iline hizmet vermektedir. Anadolu'nun ilk, Osmanlı İmparatorluğu'nun ikinci demiryolu olan bu hat, Ege Bölgesi'nin güney ve güneydoğusunda çıkarılan madenler ile Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovalarında yetiştirilen çeşitli tarım ürünlerinin, özellikle incirin İzmir Limanı'na daha hızlı getirilip ihracatının yapılabilmesi amacıyla inşa edilmiştir. 1935 yılında TCDD tarafından satın alınarak kamulaştırılmıştır. Hat üzerinde Göller Ekspresi ve Güller Ekspresi Anahat Trenleri ve Basmane – Denizli, Basmane – Nazilli, Söke – Denizli ve Söke – Nazilli Bölgesel Trenler hizmet vermektedir.
Kara yolu
İzmir ile Aydın arasında, İzmir - Aydın Otoyolu olarak bilinen Otoyol 31[47] bulunmaktadır. Bu otoyol üzerinde de Türkiye'nin en uzun üçüncü tüneli, Türkiye Otoyolları üzerindeki en uzun ikinci tüneli olan 75. Yıl Selatin Tüneli bulunmaktadır. Aydın Büyükşehir Belediyesi Sarı Otobüslerinin 11.12.2015 tarihinde hizmete başlaması ile ilçeler arası ulaşım daha da kolaylaşmış[48] ve Aydın Büyükşehir Belediyesi'nin belirlediği fiyat politikası ile diğer ulaşım seçeneklerine kıyasla biraz daha uygun hâle gelmiştir. İl genelinde toplu taşımada Aykart kullanılmaktadır. Ayrıca yapımı devam eden Otoyol 31'in 140 km'lik Aydın-Denizli Otoyolu kısmının inşaatı devam etmektedir.[49] Otoyolun kalan kısmının açılması ile birlikte Ege Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi arasındaki ulaşımın kısalacağı, turizm ve ticaret gelirlerinin de pozitif yönde artacağı öngörülmektedir.
Deniz yolu
.JPG)
Kuşadası Limanı'ndan deniz yolu ulaşımı sağlanmaktadır. Kruvaziyer turizminin önemli limanlarından biridir.[50] Ayrıca Yunanistan'ın Sisam adasına karşılıklı feribot seferleri düzenlenmektedir.[51]
Hava yolu
Aydın'ın Efeler ilçesinde bir havalimanı bulunmaktadır. 1.435 metre uzunluğunda piste sahip olan bu havalimanı yıllarca kullanılmamıştır. 2012 yılında işletme hakkı Devlet Hava Meydanları İşletmesi tarafından 20 yıllığına Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığına devredilmiştir. Günümüzde Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi adıyla, 27[52] eğitim uçağıyla pilotaj eğitimi için kullanılmaktadır.
Sağlık
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne bağlı bir eğitim ve araştırma hastanesi, Sağlık Bakanlığı'na bağlı 10 tane devlet hastanesi, altı entegre devlet hastanesi, üç ağız ve diş sağlığı merkezi, 128 Aile Sağlığı Merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Efeler ilçesi Kuyulu mahallesi sınırları içerisinde 1500 yatak kapasiteli, günlük 20 bin kişiye hizmet verecek olan Aydın Şehir Hastanesi inşaatı devam etmektedir.[53]
Remove ads
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads