Balaban (çalgı)

Balaban veya balaman, Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin birçoğunda kullanılan nefesli çalgılar grubuna ait bir çalgıdır. 9-10 adet ses perdeli^[1] olanları Azerbaycan ve Türkistan’da kullanılmaktadır. Gürgen, ceviz, erik ve benzeri sert ağaçlardan yapılanları varsa da en makbulü kayısı ağacından yapılanıdır.

Balaban
Türü	Nefesli
Çalma aralığı
İlişkili çalgılar	Duduk, Guan, Hichiriki, Piri
Önemli müzisyenler	Alihan Samedov

Bir gövde (govda) ve ağız tarafına takılan ses çıkarıcı yassı kamış ağızlıktan ibaret olan Balaban, 280-300 milimetre uzunluğunda ve 20-22 milimetre çapındadır. Sesi mat ve hafiftir, sesi zayıf olduğu için daha çok kapalı mekanlarda ve oda toplantılarında çalınmaktadır. Kamış üzerindeki kıskaç sayesinde ses inceltilip kalınlaştırılabilmektedir. Özel bir yöntemle yassılaştırılan kamış, kıskaç ve gövdeden meydana gelir. Kıskacın kamış üzerinde aşağı veya yukarı doğru itilmesiyle yaklaşık bir perdelik ses değişimi yapılabilmekte ve bu özelliği ile çalgı gruplarına hemen uyum sağlayabilmektedir.

Balaban gövdesindeki deliklerin sıraları:

Ses perdesi – Səs pərdəsi İşlevsel - Funksional #1 – baş perde – baş pərdə #4 – şah perdesi – şah pərdəsi #6 – açık perde – açıq pərdə #8 – ayak perde – ayaq pərdə arka taraf – arka perde – arxa tərəf - arxa pərdə Ses tonuna ait - Səs tonuna aid #2 – segah perdesi – segah pərdəsi (1) #5 – segah perdesi – segah pərdəsi (2) #7 – mahur perdesi – mahur pərdəsi Akustik - Akustik alttaki – denge perdesi – altdakı - tarazlıq pərdəsi

Azeri sanatçı Hüseynkulu Sarabski'ye göre avcılar balaban çalarak bıldırcınları çekerler. Balaban'ın başka bir türü aşık musikinde kullanılır.^[2]

Balaban/mey işçiliği ve icra sanatı
UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirası
Balaban ve defin müşayəti ilə musiki meclisi, minyatür
Ülke	Türkiye ve Azerbaycan
Kaynak	01704
Tescil geçmişi
Tescil	2023 (18. oturum)

Ayrıca bakınız

• Alihan Samedov