Bolu (il)

Bolu, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz Bölümü'nde yer alan bir ildir.

Bu madde Bolu il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Bolu (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.

Bolu
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Karadeniz
İdare
• Vali	Abdulaziz Aydın
Yüzölçümü
• Toplam	8.313 km²
Nüfus  (2023)
• Toplam	284.789
• Yoğunluk	38/km²
• Kır	89.432
• Şehir	195357
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	374
İl plaka kodu	14
Resmî site bolu.gov.tr bolu.bel.tr

2023 itibarıyla nüfusu 326.409 olan ilin yüzölçümü 8.313 km²'dir.^[1] İlde km²'ye 39 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkez'de 132'dir).^[2] İl merkezinin denizden yüksekliği yaklaşık 725 metredir.^[3]

2020 yılında TÜİK verilerine göre Bolu'nun merkez ilçeyle beraber 9 ilçesi, 12 belediyesi, bu belediyelerde 93 mahallesi ve 487 köyü vardır.^[2]

Bolu'nun plaka kodu 14'tür.

Tarihçe

MÖ 8. yüzyıldan sonra batıdan gelen Bitinyalılar bu bölgeye yerleşti. Daha sonra Bithynia olarak adlandırılan bu topraklardaki başlıca yerleşme yerleri Kienos (daha sonra Prusias, bugün Konuralp) ile Bithynion (bugünkü Bolu)'du. İskender'in ölümünü izleyen dönemde Bolu yöresinde bağımsız Bitinya Krallığı kuruldu.

Roma döneminde Bithynium olarak anılan kente İmparator Claudius'un hüküm sürdüğü yıllarda Claudiopolis adı verildi. MS 2. yüzyıl başlarında İmparator Hadrianus'un sevgilisi Antinous'un doğum yeri olması nedeniyle önem kazanan kent daha sonra Hadrionapolis olarak adlandırılmaya başlandı. Bizans döneminde "Polis" olarak anılan ve bir piskoposluk merkezi olan kente, 11. yüzyılda yöreye gelmeye başlayan Türkmenler "Bolu" adını verdiler.

Roma döneminde önemi artan Bithynia, Bizans yönetimi altındayken elverişli doğal konumu sayesinde 7. ve 8. yüzyıllardaki Arap akınlarından etkilenmedi. 11. yüzyıldan sonra Bizanslılar ile Anadolu Selçuklular arasında el değiştiren yöre 13. yüzyılda Anadolu Selçuklularının, daha sonra İlhanlıların eline geçti. Osman Gazi döneminde (1299-1324) Konur Alp tarafından Osmanlı topraklarına katıldı ve sancak merkezi yapıldı. 1324-1692 döneminde Bolu’yu yöneten sancak beyleri arasında Konur Alp, Gündüz Alp ve Zor Mustafa Paşa dikkat çeker. I. Süleyman (Kanuni Sultan Süleyman) döneminde ise Bolu, idari ve askerî açıdan önem kazanmış, bu dönemdeki reformlar Bolu'nun yönetimini de etkilemiştir.

Bu dönemde İsfendiyaroğulları'nın kısa süreli istilasına uğrayan Bolu, 1692'den itibaren sancak beyleri yerine atanan Voyvodalar tarafından yönetilmeye başlandı. 1811'de II. Mahmud voyvodalığı kaldırınca, Bolu-Viranşehir adıyla yeniden sancak oldu. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile Bolu Sancağı Kastamonu Vilayeti'ne bağlandı. II. Meşrutiyetten(1908) Cumhuriyet dönemine kadar bağımsız sancak olarak yönetilen Bolu, 1923'te Vilayet haline getirildi. Bolu'nun son mutasarrıfı Ahmet Fahrettin Bey, Bolu'nun ilk valisi oldu.

Bolu'da Batı Anadolu Ağzı kullanılmaktadır.^[4]

Coğrafya

Bolu yaylalarından bir görünüm

Türkiye yüzölçümünün %1,015'lik bölümünü kaplayan Bolu ili, 8.276 km² (827.600 Ha.) yüzölçümü ile Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz Bölümünde yer alır. İl arazisinin yaklaşık %18'ini tarım alanları oluşturmaktadır. İl genelinde orman alanları %59’luk bir yer kaplarken, bu oran Türkiye genelindeki ormanların %2,55’ine karşılık gelmektedir. Çayır ve meraların kapladığı alan yaklaşık %15'tir. Geriye kalan %8 dolayında alan ise tarım dışı alanlardır.

Ortalama rakım 1000 m, merkez ilçenin rakımı ise 725 m civarındadır. Matematiksel konum açısından 30°32′ - 32°36′ doğu boylamları ile 40°06′ - 41°01′ kuzey enlemleri arasındadır.

Bolu, Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasındaki geçiş alanında bulunur. Karadeniz kıyısındaki ilçelerde Karadeniz ikliminin özellikleri ağır basarken; iç bölgelere gidildikçe, kıyıya paralel uzanan dağların Karadeniz üzerinden gelen nemli havanın önünü kesmesiyle iklim karasallaşır. Seben, Mudurnu, ve Kıbrısçık, Gerede’nin güney kesimleri ve Dörtdivan’ın güneyinde karasal iklim özellikleri ağır basmaktadır.

Bolu, iklimlerin kesiştiği bir il olmasından ötürü çok çeşitli flora ve fauna özelliklerine sahiptir. Kıyılardaki otsu bitkiler yıl boyu yeşil kalırken; karasal iklimin görüldüğü güney kesimlerde yaz kuraklığı ile sararırlar. Orman oranı açısından en zengin illerimizden biridir. Karadeniz ikliminin görüldüğü kıyı bölgelerde kayın ve meşe, yüksek yerlerde göknar ve sarıçam türleri ağır basmaktayken; karasal olan iç bölgelerde antropojen bozkırlar görülür. Karasal yerlerdeki yüksek dağlarda yer yer karaçam ve meşe topluluklarına rastlanmaktadır.

Bolu il merkezine göre; Dörtdivan, Yeniçağa ve Gerede ilçeleri doğuda, Mengen kuzeydoğuda, Göynük ve Mudurnu ilçeleri güneybatıda, Seben ve Kıbrıscık ilçeleri ise güneyde yer almaktadır. Bolu'nun, batısında Düzce ve Sakarya, güneybatısında Bilecik ve Eskişehir, güneyinde Ankara, doğusunda Çankırı, kuzeyinde Zonguldak ve kuzey doğusunda Karabük illeri yer alır. İl sınır uzunluğu 621,4 km'dir.

Düzce'nin 584 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (09.12.1999 tarih ve 23901 sayılı Resmi Gazete) ile il olmasıyla birlikte, Bolu'nun denizle bağlantısı kalmamıştır.

Yönetim

Ayrıca bakınız: Bolu'nun ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir olmayan illerde yerel yönetim, il ve ilçe belediyeleri düzeyinde yürütülür. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Aynı seçmen, ilçe belediye meclisi için oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini; ildeki bütün seçmenler ise il genel meclisi için oy kullanarak il genel meclisini oluşturur.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt sistemine göre belirlenir. (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır; başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik il encümenini seçer.^[5][6]

Merkezi yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Bolu Valisi, 1978 doğumlu Abdülaziz Aydın'dır. Abdülaziz Aydın, Eylül 2024 tarihli ve 321 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararıyla Ümraniye Kaymakamı iken Bolu Valiliğine atanmıştır.^[7]

Bolu Belediye Başkanı, 1973, Bolu doğumlu Tanju Özcan (CHP), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %52,90 oy oranıyla seçilmiştir.^[8]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Bolu İl Genel Meclisi üye sayısı, 16 AK Parti, 5 CHP ve 2 MHP olmak üzere 23'tür. Bolu Belediye meclisi ise 18 CHP ve 13 AK Parti olmak üzere 31 üyeden oluşur.^[9]

2023 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Bolu'nun Türkiye Büyük Millet Meclisindeki milletvekili sayısı 3'tür: AK Parti (Yüksel Coşkunyürek), CHP (Türker Ateş) ve MHP (İsmail Akgül)

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri ^[10])

Bolu'nun nüfusu 326.409'dur. Bu nüfusun %75,74'ü şehirlerde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 8.313  km^2'dir. İlde  km²'ye 39 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 138'dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı %0,50 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Gerede (%2,07)- Kıbrıscık (% -5,70)

6 Şubat 2025 tarihli TÜİK verilerine göre, merkez ilçeyle beraber 9 ilçe, 12 belediye; bu belediyelerde 94 mahalle ve ayrıca 486 köy vardır.

2024 yılı sonunda Bolu ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2023	Nüfus 2024	Fark	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km2[11]	km2'ye düşen kişi
Dörtdivan	6.703	6.407	-296	-4,42	1	8	24	3.814	2.593	40,47	634	10
Gerede	36.177	36.927	750	2,07	1	8	92	10.845	26.082	70,63	1060	35
Göynük	14.711	14.412	-299	-2,03	1	6	66	9.959	4.453	30,90	1407	10
Kıbrıscık	2.980	2.810	-170	-5,70	1	2	22	1.788	1.022	36,37	562	5
Mengen	14.113	13.964	-149	-1,06	2	8	56	6.585	7.379	52,84	874	16
Merkez	219.913	222.340	2.427	1,10	2	45	111	30.830	191.510	86,13	1616	138
Mudurnu	18.576	18.360	-216	-1,16	2	12	70	10.784	7.576	41,26	1314	14
Seben	4.807	4.604	-203	-4,22	1	2	29	2.300	2.304	50,04	683	7
Yeniçağa	6.809	6.585	-224	-3,29	1	3	16	2.295	4.290	65,15	163	40
Bolu	324.789	326.409	1.620	0,50	12	94	486	79.200	247.209	75,74	8.313	39

İlin yıllara göre nüfusları

Bolu il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927[12]	218.246	23		%10     21.929 196.317     %90
1935[13]	248.027	31	%14	%10     25.527 222.500     %90
1940[14]	257.393	32	%4	%10     26.456 230.937     %90
1945[15]	276.367	33	%7	%10     28.144 248.223     %90
1950[16]	303.111	31	%10	%11     31.944 271.167     %89
1955[17]	318.219	35	%5	%13     41.322 276.897     %87
1960[18]	353.004	37	%11	%15     54.136 298.868     %85
1965[19]	383.939	37	%9	%18     70.459 313.480     %82
1970[20]	403.766	38	%5	%21     84.321 319.445     %79
1975[21]	428.704	39	%6	%23     96.780 331.924     %77
1980[22]	471.751	38	%10	%24     113.569 358.182     %76
1985[23]	504.778	39	%7	%28     143.787 360.991     %72
1990[24]	536.869	38	%6	%38     203.122 333.747     %62
2000[25]	270.654	62	%50	%53     142.685 127.969     %47
2007[26]	270.417	62	%0	%58     157.938 112.479     %42
2008[27]	268.882	62	%1	%63     169.486 99.396     %37
2009[28]	271.545	62	%1	%63     170.071 101.474     %37
2010[29]	271.208	62	%0	%63     169.962 101.246     %37
2011[30]	276.506	61	%2	%63     175.553 100.953     %37
2012[31]	281.080	61	%2	%65     181.613 99.467     %35
2013[32]	283.496	61	%1	%67     190.276 93.220     %33
2014[33]	284.789	61	%0	%69     195.357 89.432     %31
2015[34]	291.095	60	%2	%70     203.696 87.399     %30
2016[34]	299.896	59	%3	%71     213.544 86.352     %29
2017[34]	303.184	59	%1	%72     218.001 85.183     %28
2018[34]	311.810	59	%3	%71     220.274 91.536     %29
2019[34]	316.126	59	%1	%72     226.629 89.497     %28
2020[34]	314.802	59	%0	%72     227.724 87.078     %28
2021[34]	320.014	59	%2	%73     234.554 85.460     %27
2022[34]	320.824	59	%0

Not: 1999 yılında Düzce ilinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[35]	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze Uzaklık km[36]	Ulaşan Yollar[36]
Bolu Merkez			1.616	741		/, D.100-12, D.160-06, 14.25
Dörtdivan	1990	Gerede	634	1.168	45	/, D.100-12=>14.05
Gerede	Cumh.önce		1.060	1.326	54	/, D.100-12, D.750-04, 14.05
Göynük	Cumh.önce		1.407	740	96	D.160-05, D.170-01
Kıbrıscık	1958	Seben	562	1.139	66	D.100-12=>14.25
Mengen	1948	Gerede	874	616	56	D.750-03, 14.03, 14.02
Mudurnu	Cumh.önce		1.314	859	52	D.160-06, D.140-04, D.655-02
Seben	1946	Merkez	683	759	55	D.100-12=>14.25=>14.26
Yeniçağa	1990	Gerede	163	1.002	38	/, D.100-12, D.750-03, 14.06
BOLU	Cumh.önce		8.313

Özel Gün ve Etkinlikler

İzzet Baysal Şükran Günleri

İzzet Baysal Şükran Günleri, Bolu Valiliği, Bolu Belediye Başkanlığı ve Abant İzzet Baysal Üniversitesi işbirliği ile, çeşitli sivil toplum örgütlerinin de katılımıyla, her yıl Mayıs ayının 2. haftasında düzenlenen ve bir hafta devam eden günlerdir. Boluluların "Bolu'nun Babası" lütfuna mazhar olmuş Merhum İzzet Baysal, bu günlerde düzenlenen çeşitli sanatsal ve kültürel etkinliklerle anılır.

Aşçılık ve Turizm Festivali

Aşçılık ve Turizm Festivali, Bolu'nun Mengen ilçesinde, her yıl Haziran ayında düzenlenmektedir. Türkiye'de tek aşçılık okulunun bulunduğu yer olan Mengen'de düzenlenen festivalde çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.

Köroğlu Yayla Şenlikleri

Köroğlu Yayla Şenlikleri, Dörtdivan'a bağlı Köroğlu Yaylası'nda her yıl Temmuz ayı içinde düzenlenmekte; halk oyunları gösterileri, yarışmalar, güreş müsabakaları, konserler gibi çeşitli etkinlikler yapılmaktadır.

Atatürk'ün Bolu'ya Gelişi

Atatürk'ün Bolu'ya geliş tarihi olan 17 Temmuz 1934 yılından beri her yıl aynı tarihte düzenlenmektedir. Atatürk'ün Bolu'ya gelişi, çeşitli sanatsal, kültürel ve sportif etkinliklerle kutlanmaktadır.

Etkinlik ve Özel Günlerin Takvimi

• İzzet Baysal Günleri: Mayıs ayının 2. haftası (Bolu)
• Akşemsettin Anma Günü: Mayıs ayının son Pazar günü (Göynük)
• Babahızır Anma Günü: Haziran ayının son Pazar günü (Mengen)
• Şair Dertli Anma Günü: Temmuz ayının içinde (Yeniçağa)
• Şeyh-ül Ümran Günü: Temmuz ayının 1. Pazar günü (Mudurnu)
• Tekke Ümmi Kemal Günü: Temmuz ayının ilk Cuma günü (Bolu)
• Hayrettin-i Tokadi Günü: Temmuz ayının 3. Pazar günü (Bolu)
• Atatürk'ün Bolu'ya Gelişi: 17 Temmuz (Bolu)
• Ahilik Kültür Haftası: Ekim Ayının 2. haftası (Mudurnu)

Festival ve Şenlikler

• Karagöl Şenlikleri: Haziran ayı içinde (Kıbrıscık)
• İpekyolu Kültür Festivali: Haziran ayı içinde (Mudurnu)
• Aşçılık ve Turizm Festivali: Haziran ayı 3. hafta sonu (Mengen)
• Dörtdivan Şenlikleri: Temmuz ayı içinde (Dörtdivan)
• Sarıalan Yayla Şenliği: Temmuz ayı 2. hafta sonu (Bolu)
• Yamaç Paraşütü Festivali: Temmuz ayı 3. hafta sonu (Abant/Mudurnu)
• Esentepe Yağlı Güreşleri: Temmuz ayı içinde (Gerede)
• Elma Festivali: Ekim ayı ilk haftası (Seben)
• Bolu Beyaz Et Festivali: Temmuz Ayı içinde (Bolu)
• Marka Şehir Bolu ve Uluslararası Köroğlu Festivali Eylül-Ekim (Bolu)^[37]

Bunlar dışında Bolu merkez ve ilçelerindeki yaylaların hemen hemen hepsi, yaz aylarında kendi yaylalarında yayla bayramları düzenlemektedir.

Panayırlar

Bolu'da, Temmuz-Ağustos ayları içinde yaklaşık 1 ay boyunca devam eden panayır düzenlenmekte iken, depremden sonra panayır kaldırılmış, sadece lunapark eğlencesi devam etmektedir. Bazı ilçelerde de her yıl düzenli olarak panayırlar açılmaktadır. Bolu'nun olduğu kadar Türkiye'nin de en ünlü panayırları arasında yer alan Gerede Panayırı bunların en önemlisidir. Gerede Panayırı her yıl Eylül ayının üçüncü cuma günü başlamaktadır.^[37]

Sisli bir günün sabahı, Bolu kırsalından bir kare.

Spor

Ana madde: Bolu'da spor

2018-2019 Sezonu sonunda, Futbol takımı Boluspor, 1.Lig'de 9. olmuştur. Bolu'nun BAL'daki takımı Yeniçağaspor küme düşmüştür. Voleybol Kadınlar liglerinde 2 takımı ligde kalmıştır. Basketbol erkekler 2.Ligde Boluspor 5. olmuştur. Hentbol erkeler 1.Liginde Seben Gençlik 5.olurken, kadın 1.Ligindeki Bolu Belediyespor küme düşmüştür.

Futbol Türkiye Kupası 'nda, Yeniçağaspor 1.turda elenirken, Boluspor, son 16 turunda Galatasaray 'a elenmiştir. Hentbol Türkiye Kupası'nda Seben Gençlik Spor, 2.tur grubunda elenmiştir.

Bolu'nu önemli spor tesisleri: Bolu Atatürk Stadyumu (8.881), Merkez Karaçayır Spor Salonu (3.000), Karaçayır Kapalı Yüzme Havuzu-y.olimpik (250) ile Kartalkaya, Dorukkaya ve Esentepe Aykut Kayak merkezleri.

Bolu'da Yerel Medya

Bolu Yerel TV Kanalları

• Köroğlu TV

Bolu Yerel Radyo Kanalları^[38]

• Yankı FM (91.0)
• Köroğlu FM (93.7)
• Bolu Polis Radyosu (97.1)
• Radyo 14 (92.3)
• Radyo Üni14 (96.1)

Bolu Yerel Gazeteleri

• Bolu Gazetesi
• Bolu Köroğlu Gazetesi
• Bolu Express Gazetesi
• Bolu Gündem Gazetesi
• Bolu Olay Gazetesi
• Bolu Takip Gazetesi
• Bolunun Sesi Gazetesi
• Gerede Haber Gazetesi
• Gerede MedyaTakip Gazetesi
• Sonsöz Bölge Gazetesi
• Gerede Gazetesi (Mercan Medya)
• Mudurnu Haber Gazetesi

Ayrıca bakınız

• Bolu ilindeki yerleşim yerleri listesi