Horasan Türkçesi

Horasan Türkçesi ya da Horasanca (kendi dilinde: Xorasan Türkçesi, Farsça: تركي خراساني Torki Horasani), İran'ın kuzeydoğusunda ve komşu Türkmenistan'ın Amu Derya ötesine kadar yaşayan Horasan Türkleri tarafından konuşulan Oğuz öbeğine ait yazı dili olmayan^[2] bir Türk dilidir. Anadili olarak konuşanların sayısı 2014 yılında 886 bin olarak tespit edilmiştir.^[1]

Wikimedia Incubator

Wikimedia Incubator'de Horasan Türkçesi Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.

Horasan Türkçesi
Xorasan Türkçesi
Ana dili olanlar	İran
Konuşan sayısı	886,000[1]  (2014)
Dil ailesi	Türki diller Şaz Türkçesi Oğuz Doğu Oğuz Horasan Türkçesi
Dil kodları
ISO 639-1	yok
ISO 639-2	yok
ISO 639-3	kmz
Kuzey Horasan bölgesindeki Türki milletlerin dağılımı

Horasan Türkçesi, Türkmence ve Azerice arasında olup Türkmenceye daha çok yakınlık göstermektedir.^[3]

Henüz bir yazı dili olmayan^[2] Horasan Türkçesi; Kuzey Horasan, Razavi Horasan ve Güney Horasan olarak üçe bölünmüş olan eski Horasan bölgesinde konuşulmaktadır.

Horasan Türkçesi Batı Türk yazı dillerinin ortak özelliklerini, aynı zamanda ana Oğuz dili (asli uzun ünlülerin korunması, /b/ sesinin korunması gibi) şekilleri koruduğu için Türk dilleri açısından önemlidir.^[2]

Keşfi

Gerhard Doerfer 5 Mart 1969 yılında İran'ın Horasan bölgesinde araştırmalar yapmış ve yeni bir Türk dilinin varlığını göstermiştir. Yaptığı derlemeleri “Chorasantürkische Materialen” adlı kitapta toplayarak bu yeni Türk dil değişkesini Horasanî olarak adlandırıp bir dil olarak nitelendirmiş, fakat lehçe olarak da değerlendirilebileceği görüşünü ileri sürmüştür.^[2]

Lehçeleri

Horasan Türkçesinin lehçelerini Gerhard Doerfer, (özellikle şimdiki zaman ve bildirme ekleri esasında) şimdiye dek bilinen değişkeleri göz önüne alarak şöyle sınıflandırır:^[4]

Kuzey-Batı = Şeyh-Teymur, Bocnurd, Asadlı, Kalat

Kuzey = Zeyarat, Şirvan, Zourom, Kuçan, Şurak, Douga’ı, Nohur, Anau, Manış, Hasar

Kuzey-Doğu = Mareşk, Conk, Gucgı, Langar

Güney-Doğu = Harve ‘Olya, Ruhabad, Çaram-Sarcam

Güney-Batı = Cogatay, Hokmabad, Soltanabad, Kara-Bag, Pır-Komac, Bam-Safıabad, Esferayen

Heyet Cevat ise dört lehçeye ayırır:^[5]

1. Güney lehçesi (Cüveyn, Ribat, Mişkan, Bam ve Safiabat)

2. Merkez lehçesi (Servilayet)

3. Kuzeydoğu lehçesi (Deregez, Kelat ve Kocan)

4. Kuzeybatı lehçesi (Şirvan ve Bocnurt)

Sesbilgisi

Ünlüler

Horasan Türkçesinde 9 kısa (a, ä, ı, e, u, ü, i, ö, o), 9 uzun (ā, ē, ō, ū, ī, ǖ, ö, i, ä) ünlü vardır.^[2]

İlgili kitaplar

• Tulu, Sultan (1989). Chorasantürkische Materialien aus Kalāt bei Esfarāyen. Berlin: Klaus Schwarz Verlag. ISBN 3-922968-88-0.
• Doerfer, Gerhard; Hesche, Wolfram (1993). Chorasantürkisch: Wörterlisten, Kurzgrammatiken, Indices. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03320-7.