III. Pharnabazos

III. Pharnabazos (Eski İran dilinde Farnabāzu, Grekçe: Φαρνάβαζος; y. MÖ 370 - y. MÖ 320 sonrası) Büyük İskender'e karşı savaşan bir Pers satrapıydı. Babası II. Artabazos, annesi ise Rodoslu bir Yunandı.^[1]

III. Pharnabazos Farnabāzu Grekçe: Φαρνάβαζος
Hellespont Frigyası Satrapı
Hüküm süresi	y. MÖ 334
Önce gelen	II. Artabazos
Sonra gelen	Arsites
Doğum	y. MÖ 370
Ölüm	MÖ 320'den sonra
Babası	II. Artabazos

Tarsus, Kilikya satrabı Pharnabazos'un (MÖ 380-375) çift şekeli, ön yüz: Sol tarafa oturmuş Baaltars.

Makedonya'daki gençliği

Pharnabazos, Hellespont Frigyası satrapı II. Artabazos'un oğluydu. Ancak MÖ 358 yılında III. Artaserhas'e karşı giriştiği başarısız ayaklanmanın ardından II. Artabazos sürgüne gönderilir. MÖ 352-342 yılları arasında aile, Kral II. Filip'in (MÖ 360-336) yönetimi altında Makedonya'ya başkent Pella'ya sürgüne gitti ve burada geleceğin Büyük İskender'i olacak genç Prens İskender ile tanıştı.^[1] II. Artabazos ve Pharnabazos'un yanında, Yunanlı bir paralı asker ve evlilik yoluyla akraba olan Rodoslu Memnon da bulunuyordu.

Artabazos, Pharnabazos ve Memnon'un MÖ 343'te Pers'e geri dönmelerine izin verildi. Memnon, MÖ 334 yılında Pers donanmasının Ege Denizi'ndeki komutasını ele geçirdi ve Pharnabazos da ona katıldı.

İskender'e karşı savaş

Ahameniş İmparatorluğu'nda Hellespontos Frigyası'nın ve Dascylium eyalet başkentinin konumu.

İskender Pers İmparatorluğu'nu işgal ettiğinde Memnon, stratejik açıdan önemli olan Halikarnassos (günümüzde Bodrum) kasabasını savunur. Bunun üzerine İskender şehri ele geçirmek zorunda kalır ve bu durum onu takviye kuvvet aramaya zorlar. Ancak bu zaman kaybı Perslere yeniden toparlanma fırsatı verir ve Halikarnassos MÖ 333'ün ilk aylarında düşer.

Memnon ve Pharnabazos daha sonra stratejilerini, Hellespont yakınlarındaki Ege adalarını ele geçirerek ve güney Yunanistan'da ayaklanma çıkararak İskender'in tedarik hatlarını bozmaya yöneltirler.^[2] Memnon ve Pharnabazos'un, Fenike, Mısır ve Kıbrıs birliklerinden oluşan yaklaşık 300 savaş gemilik bir donanması ve binlerce Yunan paralı askeri ile büyük miktarda gümüş ve altınları vardı.^[3]

Sparta Kralı III. Agis'in İskender'e karşı desteği

Aynı dönemde Sparta Kralı III. Agis ve Atinalı devlet adamı ve ünlü hatip Demosthenes, şehirlerini Makedonyalılardan kurtarmak için güçlerini bir araya getirirler. MÖ 333 yılının sonbaharında Sparta Kralı III. Agis, Ege Denizi'nde bir yerde Pers komutanları Pharnabazos ve Autophradates ile bir araya gelir ve onlara İskender'e karşı Yunanistan'da bir savaş başlatma planlarını açıklar. Persler Agis'i desteklemeyi kabul ederler; ancak, ona sadece 30 talent ve 10 gemi ayırabildiler. Agis ayrıca Pers ordusunda görev almış olan ve İssos Muharbesi'nden sağ kalan Yunan paralı askerlerinden oluşan 8.000 kişilik bir gazi kuvvetini de toplar.

Memnon ve Pharnabazos Kos (İstanköy) ve Sakız adalarını ele geçirirler, ancak Lesbos adasının (Midilli) başkenti Midilli'nin kuşatılması sırasında Memnon rahatsızlanır ve yüksek ateşten ölür. Pharnabazos, Autophradates'in yardımıyla Ege'deki Pers kuvvetlerinin kontrolünü ele geçirir. Midilli'yi ve Tenedos (Bozcada) adasını alarak Hellespont'un kontrolünü sağlarlar.

Pharnabazos, Halikarnassos yakınlarında limana ulaşılmasını imkânsız hale getiren müstahkem bir mevki oluşturarak İskender'in tedarik kaynaklarını daha fazla tehdit eder. Ayrıca Semadirek, Siphnos ve Andros adalarını da ele geçirerek, bütün Yunan ikmal gemilerine el koyar.

Ancak Pers Kralı III. Darius MÖ 333 yılının Kasım ayında İssos Muharebesini kaybetmesinin ardından Pharnabazos giderek yalnızlaşır. Sparta Kralı III. Agis, Ahamenişlerden on gemi ve otuz talent gümüş almasına rağmen^[4] açıkça isyandan çekilir. Pharnabazos, ele geçirdiği topraklarda isyanlarla uğraşmak zorunda kalır ve birliklerinin çoğu onu terk eder.^[5] İyice küçülen donanması Sakız Adası yakınlarında yenilir ve Pharnabazos ele geçirilir. Ancak, İskender'e götürülürken kaçmayı başarır Kos Adasına gider.

Sonraki yaşamı

MÖ 321 yılında Pharnabazos, Eumenes'in Diadochi Savaşları sırasında Neoptolemos'u yenmesi sırasında bir süvari filosuna komuta etti. 1878 gravürü.^[6]

Kaçtıktan sonra başına neler geldiği hakkında bilgi yoktur. Kayıtlarda bir boşluk vardır. MÖ 324 yılında Büyük İskender'in Pharnabazos'un kız kardeşi Artonis'i generali Eumenes ile evlendirmesi nedeniyle, sonunda İskender'e boyun eğdiği varsayılmaktadır.

"Zira İskender'in Asya'da yatağına aldığı ilk hanımefendi olan ve ona Heracles adında bir oğul getiren Artabazus'un kızı Barsine'nin iki kız kardeşi vardı; bunlardan birini, Apame adındaki kız kardeşini Ptolemy'ye verdi; ve diğerini, Artonis adındaki kız kardeşini, dostları için Pers hanımefendilerini eş olarak seçtiği zaman Eumenes'e verdi."

— Plutarch, The Life of Eumenes.^[7]

Hellespont Deniz Muharebesi'nde (MÖ 321) Pharnabazos komutasında Küçük Asyadan gelen Pers süvarileri, Eumenes'in üstün süvarilerini oluşturdu. Altıkulaç Lahdi ^[8]

MÖ 321 yılında Hellespont Muharebesi sırasında Pharnabazos'un, Makedonyalı generaller Krateros ve Neoptolemos'a karşı Eumenes saflarında bir süvari filosuna komuta ettiğini görüyoruz. Savaşı Eumenes kazanır, Neoptolemus öldürülür ve Krateros da aldığı yaralardan ölür.^[6]

"Savaşa geldiğinde, Krateros ile çarpışması için hiçbir Makedonyalıyı görevlendirmedi, bunun yerine bu göreve Artabazos'un oğlu Pharnabazos ve Tenedoslu Phoenix tarafından komuta edilen iki yabancı süvari birliğini atadı. Düşmanı ilk gördüklerinde ilerlemeleri ve onlara geri çekilme fırsatı vermeden yakın dövüşe girmeleri emredilmişti; eğer düşman konuşmaya teşebbüs eder veya herhangi bir haberci gönderirlerse, bunu dikkate almamaları gerekiyordu."

— Plutarch, The Life of Eumenes.^[7]

II. Pharnabazos sonrası aile ağacı.