Kırlangıç

Başlığın diğer anlamları için Kırlangıç (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kırlangıç, kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasını oluşturan kuş türlerinin ortak adı.

Kırlangıç
Hirundo leucosoma
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Aves Takım: Passeriformes Familya: Hirundinidae Rafinesque, 1815
Cinsler
20, metne bakınız

Yuvası

Kırlangıçlar, kutuplar hariç dünyanın her tarafında yaşayabilen, sinek avlayarak geçinen, küçük, ötücü kuşlardır. Dağ kırlangıcına ebabil denir.

Genel özellikleri

Boyları 10–23 cm arasında değişir. Çoğunun karnı beyaz; baş, kuyruk ve kanatları siyah; alın ve gerdanı kahverengi parlak tüylüdür. Kısa ayaklarının tırnakları sivri olduğundan düz, yassı zeminlere rahatça tutunur. Üçgen şeklindeki gagaları geniş yırtmaçlı olup ağızları açık uçarken sinek, sivrisinek gibi küçük böcekleri avlar. Kuyrukları çatallı, kanatları uzun ve sivridir. Hızlı uçar. Kuyruklarını dümen olarak kullanır, ani dalışlar yapar. Çoğu, sürü halinde yaşamaz.

Yaz sonunda, günler kısalıp, böcekler azalınca yavru ve erginler göç ederek kışı Afrika'da geçirir. İlkbaharda geri döner. Diğer göçmen kuşların aksine gündüz göç yollarına devam eder. Göç sırasında bazen şiddetli yağmur ve fırtınalar binlercesinin ölümüne sebep olur.

Üreme

Binaların çatı altlarına, saçaklarına ve pencere oyuklarına çamur ve kilden çanak şeklinde sağlam yuvalar yaparlar. Dişi kırlangıç, erkeğinin tükürüğüyle harç ederek gagasıyla getirdiği çamuru toplar, saman ve otlarla sekiz gün içinde sağlam bir yuva yaparlar. Geniş ve yassı gagalarını, yuvalarını yaparken, çamurları sıvamak için mala gibi kullanırlar. Yuvalarının çoğu ancak bir kırlangıcın girebileceği kadardır. Eni yaklaşık 20 cm, derinliği 10 cm kadar olup içi tüy ve kıllarla döşenir. Yuvalarını gruplar halinde mağara, kayalık ve ağaçlara yapan türler de vardır.

Dişi, yazın tarçın renginde benekli 4-5 yumurta yumurtlar. Eşler sırayla kuluçkaya yatarlar. Yavrular anne babaların ağızlarında getirdikleri böceklerle beslenirler. İki hafta içinde gelişip yuvayı terk ederler. Kırlangıçlar, yılda 2-3 defa kuluçkaya yatarlar.

Türler

Familya 20 cins içinde 89 tür barındırır:^[1]

Resim	Cins	Tür
	Pseudochelidon Hartlaub, 1861	Pseudochelidon eurystomina Pseudochelidon sirintarae
	Psalidoprocne Cabanis, 1850	Psalidoprocne nitens Psalidoprocne pristoptera Psalidoprocne obscura Psalidoprocne albiceps Psalidoprocne fuliginosa
	Neophedina Roberts, 1922	Neophedina cincta
	Phedinopsis Wolters, 1971	Phedinopsis brazzae
	Phedina Bonaparte, 1855	Phedina borbonica
	Riparia Forster,T, 1817	Riparia congica Kum kırlangıcı, Riparia riparia Riparia diluta Riparia paludicola Riparia chinensis
	Tachycineta Cabanis, 1850	Tachycineta bicolor Tachycineta cyaneoviridis Tachycineta thalassina Tachycineta euchrysea Tachycineta albilinea Tachycineta leucorrhoa Tachycineta meyeni Tachycineta stolzmanni Tachycineta albiventer
	Atticora Gould, 1842	Atticora fasciata Atticora pileata Atticora tibialis
	Pygochelidon Baird, SF, 1971	Pygochelidon cyanoleuca Pygochelidon melanoleuca
	Alopochelidon Ridgway, 1903	Alopochelidon fucata
	Orochelidon Ridgway, 1903	Orochelidon flavipes Orochelidon murina Orochelidon andecola
	Stelgidopteryx Baird, SF, 1858	Stelgidopteryx serripennis Stelgidopteryx ruficollis
	Progne Boie, F, 1826	Progne tapera Progne murphyi Progne modesta Mor kırlangıç, Progne subis Progne elegans Progne chalybea Progne sinaloae Progne cryptoleuca Progne dominicensis
	Pseudhirundo Roberts, 1922	Pseudhirundo griseopyga
	Cheramoeca Cabanis, 1850	Cheramoeca leucosternus
	Ptyonoprogne Reichenbach, 1850	Kaya kırlangıcı, Ptyonoprogne rupestris Ptyonoprogne obsoleta Küçük kaya kırlangıcı, Ptyonoprogne fuligula Ptyonoprogne concolor
	Hirundo Linnaeus, 1758	Hirundo nigrorufa Hirundo atrocaerulea Hirundo leucosoma Hirundo megaensis Hirundo dimidiata Hirundo tahitica Hirundo domicola Avustralya kırlangıcı, Hirundo neoxena Hirundo albigularis Hirundo smithii Hirundo nigrita Kır kırlangıcı, Hirundo rustica Hirundo angolensis Hirundo lucida Hirundo aethiopica
	Delichon Moore, F, 1854	Ev kırlangıcı, Delichon urbicum Delichon lagopodum Delichon dasypus Delichon nipalense
	Cecropis Boie, F, 1826	Cecropis semirufa Cecropis senegalensis Cecropis abyssinica Cecropis cucullata Kızıl kırlangıç, Cecropis daurica Cecropis domicella Cecropis hyperythra Cecropis striolata Cecropis badia
	Petrochelidon Cabanis, 1850	Petrochelidon fuliginosa Petrochelidon pyrrhonota Petrochelidon fulva Petrochelidon rufocollaris Petrochelidon preussi Petrochelidon rufigula Petrochelidon perdita Petrochelidon spilodera Petrochelidon fluvicola Petrochelidon ariel Petrochelidon nigricans

Hirundo rustica

Edebiyatta Kırlangıç

Türk halk şiirinde ve divan şiirinde kırlangıçlar olumlu özellikleri çeşitli benzetmelere konu olmuşlardır. Halk şiirinde kırlangıçlar, “kırlangıçlar” şefkat uyandıran görünümleri ve insan özünden yuva yapma ustalıkları ile anılmıştır.^[2] Halk şiirlerinde kırlangıçlar yerde sürünürcesine uçabilme yetenekleri dolayısıyla tevazu yönleriyle benzetmeler yapılmıştır. Bu benzetmeye divan şiirinde de rastlanmaktadır. Örneğin halk şairi Mestî'nin bir kıtasında

Kimi karıncadır deve görünür

Kimi aslan çakal postun bürünür

Kimi kırlangıç tek yerde sürünür

Kimi Cibril ile hempervaz olur

kıtasında bu benzetme görülmektedir. Divan şiirinde kırlangıç kelimesi Farsçada kullanılan pirüstû şeklinde geçer. 17. yüzyıl divan şairi Nâbi, halk şiirndeki benzetmeye yakın biçimde,

Perestiş lafzınun takrîbidür gûyâ ki ey Nâbî

İder pervâz hâke rûymâl üzere piristûlar

mısrası ile “Ey Nâbî, rağbet sözünün yakınlığı (gerektirmesi) sebebiyle kırlangıçlar toprak üzerine yüz sürerek uçar.” anlamında kırlangıç benzetmesinde bulunmuştur.^[3]