Kızıltepe

Kızıltepe, Mardin ilinin bir ilçesidir.

Başlığın diğer anlamları için Kızıltepe (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kızıltepe
İlçe
Koçhisar Ulu Camii
Türkiye'de bulunduğu yer
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Mardin
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Abdullah Şahin
• Belediye başkanı	Zeyni İpek (Bağımsız)
Yüzölçümü
• Toplam	1.401 km²
Rakım	498 m
Nüfus  (2024)
• Toplam	275.460
• Kır	-
• Şehir	261.442
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	47400
İl alan kodu	0482
İl plaka kodu	47
Resmî site Belediye

Tarihçe

Kızıltepe yerleşimi kuruluş tarihi milattan önceki yıllara dayanır. Bu tarih, tarihî eserler ve bugün harabe haline gelmiş eski yerleşim merkezlerinde bulunan kalıntılara dayanır.

MS 1200 yıllarında Artuklular tarafından yapılan ve günümüzde hâlen ibadete açık olan tarihi camii bu bilgileri doğrulamaktadır.

Yapılan araştırmalara göre, şehir birçok kez savaşlar sonucunda harabeye dönüşüp yer değiştirmiştir. Buna göre, ilk yerleşim alanı bugünkü şehir merkezinin 10 km güneyinde bir köy yerleşmesi olan Haramhattat 'tır.

Kızıltepe'nin tarihinde bilinen ilk isimleri ''Qoser', Dunaysir ve Telermendir.

"Telermen" Ermeni tepesi anlamına gelmektedir. 1915'e kadar Ermenilerin çoğunlukta yaşadığı bir bölgedir, Kurtuluş savaşı sonrası yıkık viran bir köy görünümünde olan Telermenin adı 1937'de Kızıltepe olarak değiştirilmiştir.^[1]

Kızıltepe, Mezopotamya'nın verimli toprakları üzerinde kurulmuş olması, ayrıca Asya ile Avrupa kıtaları arasında önemli bir ticaret yolu olan İpek Yolu'nun kavşağında yer alması nedeniyle tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi olma özelliğini korumuştur. Bu özelliği nedeniyle birçok savaşlara sahne olmuş ve çeşitli milletler tarafından birçok kez yağmalanmıştır.

Artuklular döneminde önemli ticaret ve konaklama merkezi olan Dünaysır, 13. yüzyıl başlarında Eyyübiler tarafından yağmalanmıştır. Daha sonra Selçuklu, İlhanlı, Memlük, Karakoyun, Akkoyun, Artuklular ve Timur devletleri yönetimine geçmiştir. Zamanla Dünaysır yerine Telermen, daha sonraları Koçhisar adıyla anılan yerleşim merkezi en son İran'ın hakimiyetindeyken Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim'in İran üzerine düzenlemiş olduğu Doğu Seferi sırasında, Büyük Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından ele geçirilmiştir. Bundan sonra Cumhuriyet dönemine kadar Osmanlıların yönetiminde kalmıştır.

Artuklular döneminde çarşı, hamam, cami ve medreseleri ile önemli ve zengin bir yerleşim birimi olmasına karşın, sürekli savaşlar ve yağmalar nedeniyle Osmanlıların eline yıkıntı durumunda bir köy olarak geçmiştir. Osmanlıların eline geçtikten sonra tekrar onarılan ve canlılığını kazanan yerleşim merkezi, özellikle son dönemlerde İpek Yolu'nun önemini kaybetmesi nedeniyle bu yerleşim alanının önemi giderek azalmıştır. Eski adı Koçhisar olan bu şehrin adı, Cumhuriyet döneminde 1931 yılında Kızıltepe olarak değiştirilerek Mardin'e bağlı bir ilçe merkezi yapılmıştır.

Coğrafi yapı

Kızıltepe İlçesi, Mardin ilinin güneybatısında yer alır Doğusunda Mardin ve Nusaybin, Batısında Derik ve Viranşehir İlçeleri Kuzeyinde Mazıdağı İlçesi ile Güneyinde Suriye Arap Cumhuriyet Devleti sınırları ile çevrilidir. İlçe İl Merkezine 23 km mesafededir.

İlçe genel anlamda düz sayılabilecek bir alana kuruludur İlçede akdeniz iklimi hakim olup, yazları ve sıcak, kışları ise ılık ve yağışlı geçer.

Nüfus yapısı

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1935[2]	15.597	944	14.653
1940[3]	19.963	1.658	18.305
1945[4]	19.045	1.484	17.561
1950[5]	24.334	2.439	21.895
1955[6]	27.886	4.501	23.385
1960[7]	32.486	6.379	26.107
1965[8]	40.453	9.589	30.864
1970[9]	52.880	16.376	36.504
1975[10]	61.015	21.531	39.484
1980[11]	73.972	30.445	43.527
1985[12]	90.027	40.852	49.175
1990[13]	130.639	60.134	70.505
2000[14]	183.475	113.143	70.332
2007[15]	198.672	127.148	71.524
2008[16]	201.755	125.455	76.300
2009[17]	206.468	129.745	76.723
2010[18]	212.905	135.145	77.760
2011[19]	220.891	141.024	79.867
2012[20]	228.356	147.585	80.771
2013[21]	225.888	225.888	veri yok
2014[22]	232.628	232.628	veri yok
2015[23]	237.694	237.694	veri yok
2016[23]	241.781	241.781	veri yok
2017[23]	247.375	247.375	veri yok
2018[23]	252.656	252.656	veri yok
2019[23]	256.664	256.664	veri yok
2020[23]	261.442	261.442	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

İlçe merkezi ve köylerini Kürtler oluşturur.^[24] Halk genellikle Şafii mezhebine mensuptur ^{[kaynak belirtilmeli]}..

Kızıltepe, ilçeye bağlı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; 4 belde, 145 köy ve 18 mahalleden oluşmaktadır.

Eğitim ve kültür

İlçedeki okur yazar oranı %90'dır ^{[kaynak belirtilmeli]}. İlköğretim hizmetlerini tüm ilçe genelinde yaygınlaştırılması bakımından, son yıllarda büyük gelişmeler olmasına rağmen, ilçenin gün geçtikçe büyümesi ve son yıllardaki göçün olmasından ötürü ilköğretim alanında yapılan yatırımlar yetersiz kalmaktadır. Her şeye rağmen Kızıltepeli öğrencilerin üniversiteye giriş sınavlarındaki başarısı oldukça yüksek olup, her sene yüzlerce Kızıltepeli öğrenci çeşitli bölümlere yerleşmektedir.

Tarihi mekanlar

Kızıltepe Ulu Camii, Mardin Artukluları'ndan Yavlak(Yoluk) Arslan tarafından inşasına başlanmış olup Ebü'l-Feth Artuk Arslan tarafından 1204-1205 yıllarında tamamlanmıştır.Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2015 yılında başlayan restorasyon çalışmaları 2019 yılında tamamlanmış ve halkın ibadetine açılmıştır.^[25] İlçe merkezinde Şahkulubey Caddesi'nde bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Mardin ilindeki yerleşim yerleri listesi