Karşıyaka

Başlığın diğer anlamları için Karşıyaka (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Karşıyaka, İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Bayraklı, kuzey batısında Menemen, batısında Çiğli ilçeleri, güneyinde İzmir Körfezi ve İzmir'in karşı kıyısı bulunmaktadır. Yamanlar Dağı'nın eteği ile deniz arasında kalan kısımda şehir dokusu ile büyük ölçüde bütünleşmiş bir ilçedir.

Bostanlı ve çevresinin havadan görünümü

Karşıyaka
İlçe
Karşıyaka Çarşı
İzmir'deki konumu
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	İzmir
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
İlçe oluşu	1 Haziran 1954
İdare
• Kaymakam	Özkan Demir
• Belediye başkanı	Behice Yıldız İşçimenler Ünsal (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	51 km²
Rakım	10 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	344.140
• Kır	-
• Şehir	350.100
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	35520
İl alan kodu	0232
İl plaka kodu	35
Resmî site http://www.karsiyaka.gov.tr/ http://www.karsiyaka.bel.tr/

İNGEV'in araştırmasına göre Karşıyaka, Türkiye'nin en gelişmiş 7. ilçesidir.^[1]

Belediye binası

Köken bilimi

Yerleşim alanı İzmir şehir merkezinin karşısında bulunması sebebiyle "Karşıyaka" adını almıştır. 19. yüzyıl Batı kaynaklarında "Kordelio" adı altında anılmıştır. "Batılı Kordelyo" ismini önceleri Haçlı Seferleri komutanı İngiltere Kralı I. Richard ile bağlantılandırmışlar ise de, buralara hiç gelmemiş olan kralın Kordelyo ismi ile ilişkisi olabileceği tezi daha 19. yüzyıl kaynaklarında reddedilmiştir. 13. yüzyıl Bizans kaynaklarında bölgede yer alan ve yeri tam olarak tespit edilemeyen "Kordeleon" adlı bir yerleşimin bahsi geçmektedir ve ismin kökeninin bu tarihlerden de geriye götürülebileceği savunulmuştur.

Buna göre Kordelyo'nun öz bir Anadolu ismi olabileceği söz konusu edilmekte ve etimolojik olarak Gordion, Gördes, Kardakçı Dağı, Kardamyla gibi benzer Anadolu isimleri ile bağı bulunabileceği öne sürülmüştür.^[2] Sanskrit'teki "grha-", Slav dillerindeki "grad", Latince'deki "hortus" ve Almanca/İngilizce'deki "garden" kelimeleri ile bağlantılı olarak, "herhangi bir amaçla tecrit edilmiş yer, kesik, kale, bahçe" gibi anlamlar taşıyabilen Hititçe/ Luvicedeki "gurta"^[3] kelimesi ile Pelasgların/Luvilerin/Lidyalıların dillerinde "geçit, boğaz, vadi" anlamına gelen "ela" bileşmesi ve sonradan eski Grekçe ve çağdaş Yunancada yer isimlerinin sonuna gelen -ieon, -eio son ekinin aktarılmasıyla oluşturulduğu öne sürülmüştür.

Tarihçe

Karşıyaka, 1865 yılında İzmir-Menemen demiryolunun hizmete girmesiyle yerleşime açılmış ve özellikle 1874 sonrasında İzmir merkez (Konak) ile vapur seferlerinin başlatılmasıyla gelişmiş bir yerleşim yeridir. Cumhuriyetin ilanından sonra 1923'te Karşıyaka'ya belediye başkanı atanmıştır. Temmuz 1930'da belediye kapatılmış ve Karşıyaka, İzmir Belediyesi görev alanına girmiştir.^[4] Karşıyaka, 1 Haziran 1954'te yürürlüğe giren 6325 sayılı kanunla Merkez ilçeden ayrılarak ilçe ünvanını almıştır.^[5] Karşıyaka Belediyesi 1984'te yeniden kurulmuştur.^[4] 2008'de ilçenin doğusundaki bazı mahalleler yeni kurulan Bayraklı ilçesine bağlanmıştır.

Coğrafya

Karşıyaka, İzmir Körfezi'nin kuzeyinde yaklaşık 51 km²lik bir alana yerleşmiştir.^[6] Rakımı 1 ila 700 metre arasında değişir. Sınırları içerisinde Yamanlar Dağı bulunmaktadır. İlçenin doğusunda Bayraklı, kuzeydoğusunda Bornova, kuzeyinde Menemen, batısında Çiğli ilçeleri, güneyinde İzmir Körfezi bulunmaktadır. 27 mahallesi vardır.

Nüfus

İlçe nüfusu 2020 yılı itibarıyla 350.100 kişidir. İlçe nüfusunun 163.902 kişisi erkek, 186.198 kişisi ise kadındır.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1955[7]	53.372	40.471	12.901
1960[8]	77.877	64.194	13.683
1965[9]	96.344	82.574	13.770
1970[10]	141.728	120.794	20.934
1975[11]	203.697	171.600	32.097
1980[12]	272.623	227.790	44.833
1985[13]	348.513	342.944	5.569
1990[14]	424.196	418.724	5.472
2000[15]	438.764	438.430	334
2007[16]	515.184	514.917	267
2008[17][a]	296.031	295.743	288
2009[18]	304.507	304.220	287
2010[19]	310.061	309.790	271
2011[20]	312.213	311.931	282
2012[21]	315.294	315.008	286
2013[22]	321.870	321.870	veri yok
2014[23]	325.717	325.717	veri yok
2015[24]	333.250	333.250	veri yok
2016[24]	338.485	338.485	veri yok
2017[24]	342.062	342.062	veri yok
2018[24]	344.140	344.140	veri yok
2019[24]	349.290	349.290	veri yok
2020[24]	350.100	350.100	veri yok
2021[24]	347.023	347.023	veri yok
2022[24]	346.264	346.264	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

Ege Park Mavişehir Alışveriş Merkezi, MaviBahçe ve Hilltown Karşıyaka ilçede yer alan alışveriş merkezleridir.

Kültür

Latife Hanım Köşkü Anı Evi'nin restorasyon sonrasındaki görünümü (2008)

Karşıyaka, burada ölen Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ın adıyla anılan ve söz konusu tarihlerde Atatürk'ün eşi Latife Hanım'ın ailesi Uşşakizadelere ait olan ve yakın geçmişte bir anı evi olarak restore edilmiş Latife Hanım Köşkü Anı Evi ve bunun dışında İzmir Levanten köşkleri tanımına giren birkaç tarihî yapı ile tanınır. İlçede ayrıca Bilim Müzesi, Bostanlı Açıkhava Arkeoloji Müzesi, Deprem Müzesi, Haberleşme Müzesi ve Hamza Rüstem Fotoğraf Müzesi yer almaktadır.^[25] 1905'te açılan St. Helen Kilisesi, ilçedeki en eski Katolik kilisesidir.^[26] Türkiye'nin ilk opera binası Opera İzmir, ilçe sınırları içerisindedir.^[27]

Spor

İlçede Karşıyaka SK adındaki 1912 yılında kurulan bir spor kulübü faaliyet göstermektedir. Bu kulüp; Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Atatürk tarafından armasına ay yıldız verilmiş olmasının yanı sıra, tenis, futbol, basketbol, yelken, voleybol, karate, judo, masa tenisi, motosiklet sporları, kürek, golf, atlı spor, ragbi ve hokey alanlarında faaliyet gösteren bir kulüptür.

Karşıyaka SK 1987 ve 2015 yıllarında Türkiye Basketbol Ligi şampiyonu olmuş, ayrıca 2014 yılında Cumhurbaşkanlığı Kupası ve Türkiye Kupası şampiyonu olmuştur. Ayrıca yine aynı yıl Basketbol Süper Ligi şampiyonudur. 6.500 kişi kapasiteli Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu basketbol ve voleybol maçlarına ev sahipliği yapmaktadır.

Yönetim

Karşıyaka Belediyesi Hizmet Binası (2020)

Karşıyaka İzmir kentinin parçasıdır ve 1984 yılına kadar belediye hizmetleri İzmir Belediyesince yürütülmüştür. Büyükşehir belediyeleri kurulunca Karşıyaka'da da ikinci kademe belediyesi olarak Karşıyaka Belediyesi kurulmuştur.

Yerel Seçimler

Seçim	Belediye Başkanı	Parti		Oy Oranı
1984	Nevzat Çobanoğlu		Anavatan Partisi	%44,48
1989	Cihan Türsen		Sosyaldemokrat Halkçı Parti	%55,63
1994	Ahmet Kemal Baysak		Doğru Yol Partisi	%23,84
1999	Şebnem Tabak		Demokratik Sol Parti	%34,56
2004	Cevat Durak		Cumhuriyet Halk Partisi	%49,21
2009				%64,16
2014	Hüseyin Mutlu Akpınar			%70,73
2019	Cemil Tugay			%70,84
2024	Behice Yıldız Ünsal			%64,76

Eğitim

İlçede yer alan eğitim kurumları; Ankara İlköğretim Okulu, Karşıyaka Lisesi, Karşıyaka Necip Demir Anadolu Ticaret Lisesi, Karşıyaka Cihat Kora Anadolu Lisesi, Karşıyaka Atakent Anadolu Lisesi, Mustafa Reşit Paşa İlköğretim Okulu, Fevzipaşa Ortaöğretim Okulu, Alaybey Selçuk Yaşar Ortaöğretim Okulu, Atakent Erdoğan Kibarer Ortaöğretim Okulu, Eren Şahin Eronat Ortaöğretim Okulu, Faik Muhittin Adam İlköğretim Okulu, Mavişehir İlköğretim Okulu, Gazi Anadolu Lisesi, Zeki Şairoğlu Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Emlakbank Süleyman Demirel Anadolu Lisesi, Kazım Dirik Anadolu Lisesi, Adnan Menderes Anadolu Lisesi, 15 Temmuz Şehitler Anadolu Lisesi ve Karşıyaka Şemikler Anadolu Lisesidir.

Altyapı

İlçede İZBAN ve T1 (Alaybey - Flamingo & Mavişehir - Ataşehir) Tramvay Hattı ile demiryolu, ESHOT otobüsleri ile karayolu ulaşım hizmeti verilmektedir. İZBAN istasyonlarının bazıları Karşıyaka Tüneli içerisindedir. Karşıyaka Vapur İskelesi'nden şehrin çeşitli yerlerine vapur seferleri düzenlenmektedir. İzmir Çevre Yolu ilçeden geçmektedir. İlçede on bir Bisim istasyonu bulunmaktadır.^[28]

Ayrıca bakınız

• 2024 İzmir orman yangınları

Notlar

1. Bayraklı ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.