Koku alma

Koku alma, koklama veya olfaksiyon, ortamdaki kimyasalların burun vb. duyu organları vasıtasıyla algılanmasıdır.^[1] İnsanda koku alma duyusu, omurgasızlara ve alçak seviye omurgalılara nazaran, daha az baskın duyulardandır; zira pek çok alçak seviye omurgalı (örneğin balıklar ve amfibiler) ortamdaki kimyasalları vücutlarının çok çeşitli bölgelerindeki reseptörler (alıcılar) ile algılar.^[1] Omurgasızlarda ise burun deliği gibi kemoreseptif (kimyasal algılayıcı) boşluklara rastlanmaz.^[1] Bu nedenle pek çok otorite koku almayı 'uzaktan kemoresepsiyon', tat almayı ise 'temaslı kemoresepsiyon' olarak tanımlar.^[1]

Koku alma, burun aracılığıyla havadaki kimyasal maddelerin algılanması sürecidir. Bu duyusal işlem, koku reseptörlerinin sinir impulslarıyla beyne iletilmesiyle gerçekleşir. İnsanlar, farklı kokuları tanıyabilir ve bunlarla duygusal ya da hafızasal bağ kurabilirler. Koku alma, aynı zamanda vücutta tehlike sinyalleri (örneğin, duman ya da bozulmuş yiyecek) algılamak için de önemli bir savunma mekanizmasıdır.

Hava soluyan omurgalılarda koklama, ağırlıklı olarak, burun boşluğunun iç yüzünü (epithelium) kaplayan sinir uçları tarafından sağlanır. Bir örnek vermek gerekirse etçil memeliler, yiyecek bulmak ve tehlikelerden kaçınmak için koku alma duyusuna bağımlıdır. Etçillerin epithelium'u destekleyen türbinal kemikleri kıvrımlıdır ve daha fazla temas yüzeyi sağlar.^[1] Fazladan temas yüzeyi, canlının koku alma kabiliyetini artırır.

Bazı canlılarda, burun iç yüzeyine ilaveten, damakta bulunan Jacobson organı koku almaya yardımcı olur.^[1]