Aquarius (takımyıldız)

Bu madde astronomideki bir takımyıldız hakkındadır. Astrolojik burç için Kova (astroloji) sayfasına bakınız.

Kova takımyıldızı (Latince: Aquarius), Oğlak ve Balıklar takımyıldızları arasında yer alan, Zodyak kuşağındaki bir ekvatoral takımyıldızdır. Adı Latince "su taşıyıcısı" veya "kova taşıyıcısı" anlamına gelir ve eski astronomik sembolü (♒︎) suyu temsil eder. Kova, Zodyak (Güneş'in görünen yolu) üzerindeki en eski bilinen takımyıldızlardan biridir.^[2] 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzde hala kullanılan 88 modern takımyıldız arasında yer almaktadır. Balina takımyıldızı Cetus, balık takımyıldızı Pisces ve ırmak takımyıldızı Eridanus gibi suyla ilişkilendirilen takımyıldızların bolluğu nedeniyle genellikle "Deniz" olarak adlandırılan bir bölgede bulunur.^[3]

Aquarius

Takımyıldız
Aquarius takımyıldızının haritası
Kısaltma	Aqr
Tamlayan	Aquarii
Sembolizm	Su taşıyıcısı
Bahar açısı	20sa 38d 19,1706s – 23sa 56d 23,5355s[1]
Yükselim	03,3256676° – -24,9040413°[1]
Alan	980 derece kare (10.)
Ana yıldızlar	10 - 22
Bayer/Flamsteed yıldızları	97
Gezegeni olduğu bilinen yıldızlar	12
Parlak yıldızlar (3,00m'den)	2
En parlak yıldız	β Aqr (Sadalsuud) (2,91m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)	7
Messier nesneleri	3
Göktaşı yağmurları	Mart Aquaridleri Eta Aquaridleri Delta Aquaridleri Iota Aquaridleri
Çevreleyen takımyıldızlar	Balıklar Kanatlı At Tay Yunus Kartal Oğlak Güneybalığı Heykeltıraş Balina
En iyi Ekim ayı saat 21:00'de +65° ve −90° enlemleri arasında görülebilir.

Görünür büyüklüğü 2,9 olan Beta Aquarii, takımyıldızın en parlak yıldızdır.

Tarihçe ve mitoloji

Kova, Babil yıldız kataloglarında GU.LA "Büyük Olan" olarak tanımlanır ve doğrudan Tanrı Ea'nın kendisini temsil eder. Ea, genellikle dolup taşan bir vazo tutarken tasvir edilmiştir. Babil yıldız figürü, MÖ ikinci binyıldan kalma hakediş taşları ve silindir mühürler üzerinde görülmektedir. Erken Tunç Çağı'nda kış gündönümünü içeriyordu.^[4] Eski Babil astronomisinde Ea, Güneş'in yolunun en güneydeki çeyreğinin hükümdarıydı, bu yol "Ea'nın Yolu" olarak adlandırılırdı ve kış gündönümünün her iki tarafında 45 günlük bir süreye karşılık gelirdi. Kova, Babillilerin düzenli olarak yaşadığı yıkıcı sel felaketleriyle de ilişkilendirilirdi ve bu nedenle olumsuz bir anlam taşırdı.^[5] Eski Mısır astronomisinde ise Kova, Nil'in yıllık taşkınıyla ilişkilendirilirdi. Nehir kenarlarının, Aquarius'un kavanozunu nehre koymasıyla taşmaya başladığı ve bununla birlikte baharın başladığı söylenirdi.^[6]

Yunan geleneğinde ise takımyıldız basitçe, içinden Güney Balığı'na doğru bir derenin aktığı tek bir vazo olarak temsil edilir hale geldi. Hint zodyakındaki adı da benzer şekilde kumbha "su sürahisi"dir.^[2]

Yunan mitolojisinde Aquarius bazen, yaklaşan bir selden kurtulmak için karısı Pirra ile bir gemi inşa eden Prometheus'un oğlu Deukalion ile ilişkilendirilir. Parnassos Dağı'nda karaya vurmadan önce dokuz gün boyunca yelken açmışlardır.^[5][7] Aquarius bazen de Yunan mitolojisindeki güzel Ganimedes ile ilişkilendirilir. Ganimedes, Troya kralı Tros'un oğludur ve tanrılara kupa taşıyıcısı olarak hizmet etmek üzere Zeus tarafından Olimpos Dağı'na götürülmüştür.^[7][8][9] Komşu takımyıldız Kartal (Aquila), Zeus'un emriyle genç çocuğu kaçıran kartalı temsil eder.^[10] Efsanenin bazı versiyonları kartalın aslında Zeus'un dönüşmüş hali olduğunu belirtir. Başka bir gelenek, Ganimedes'in Eos tarafından kaçırıldığını belirtir.^[11] Su taşıyıcısıyla ilişkilendirilen bir diğer figür ise tanrılara şarap yerine su sunan Atina Kralı I. Kekrops'tur.^[7]

Tasvirler

1825 yılında Urania'nın Aynası'nın bir parçası olarak basılmış Aquarius tasviri (güneyinde artık kullanılmayan bir takımyıldız olan Globus Aerostaticus dahil)

Birinci yüzyılda Batlamyus'un Almagest'i, Kova'nın Batı'daki yaygın tasvirini oluşturmuştur. Kendisi de bir asterizm olan su kabı; Gama, Pi, Eta ve Zeta Aquarii'den oluşur. Şu anda yalnızca Güney Balığı'na tahsis edilen Fomalhaut ile sonlanan ve 20'den fazla yıldızdan oluşan bir dereye su döker. Su taşıyıcısının başı 5. kadirden 25 Aquarii ile temsil edilirken, sol omzu Beta Aquarii'dir; sağ omzu ve ön kolu ise sırasıyla Alfa ve Gama Aquarii ile temsil edilir.^[7]