En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Kumul Hanlığı
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Kumul Hanlığı (Uygurca: قۇمۇل خانلىقى; Çince: 哈密汗國), 17. ve 20. yüzyıllar arasında var olan bir Türk hanlığıydı. Hanlık, günümüz Kumul ilini kapsamakta olup Çing Hanedanı ve daha sonra Çin Cumhuriyeti'nin haraçgüzar devletiydi.
Remove ads
Tarihçe
Özetle
Bakış açısı
Kuruluş
Ming Hanedanı, Ming-Turfan ihtilafında Mansur Han tarafından fethedildikten sonra 1513'te Kara Del'e son veren Turfan Hanlığı ile bir haraç ilişkisi kurdu. Hanlık, Ming'e haraç ödedi. Sultan Said Baba Han yönetimindeki Turfan Hanlığı, Çing Hanedanı'na karşı 1646 Milayin İsyanı sırasında Çinli Müslüman Ming yanlılarını destekledi.
Kumul Prensi Turumtay'ın Çing kuvvetleri tarafından öldürüldüğü Ming sadıklarının yenilgisinden sonra 1647'de başlayan Kumul, Çing'e teslim oldu ve haraç gönderdi. Qing egemenliğine girdi ve Qing İmparatorluğunun bir parçası olarak hanlık olarak kaldı. "Yasak Tarkan" unvanı, Kumul hükümdarı Abdullah Bey'e, Cungar-Çing Savaşı sırasında Çing'e vasal olarak teslim olduktan sonra 1696'da verildi.[1]
Yönetilmesi
Hanlık, Çing için Cungarlara karşı savaşmıştı. Kumul Hanlığı, Dungan İsyanı'ndan sonra 1884 yılında Sincan eyalet olarak ilan edildiğinde, vasal bir hanlık olarak devam etti.[2] Hanlara ayrıca imparatorluk tarafından Qinwang (親王 qīn wáng) unvanı verildi ve ayrıca Kumul'da görevlendirilen Çinli bir yetkili tarafından izin verilmesi gereken yürütmenin yönetilmesi dışında muazzam bir yetkiye izin verildi.[3] Hanlar resmi olarak imparatorunun vasallarıydı ve her altı yılda bir 40 günlük bir süre boyunca imparatora hizmet etmek için Pekin'i ziyaret etmeleri gerekiyordu.[4] Hanlık aynı zamanda Kumul Beyliği olarak da biliniyordu ve Çinliler tarafından Hami adı verildi.[5] Hanlar, Çin yönetimine ve otoritelerine dosttu.[6]
Kumul hanları, Çağatay hanlarının doğrudan torunlarıydı.
Han Muhammed Şah ve oğlu ve halefi Han Maksut Şah, halka ağır vergiler koydu ve zorla çalıştırıldı, bu da 1907 ve 1912'de iktidarına karşı iki isyanla sonuçlandı.
Hana, sarayında bir başbakan yardım etmekteydi. Son han, Maksut Şah, başbakanı olarak Yulbars Han'ı görevlendirdi.[7]
Lağvedilmesi
1912'de, Çing Hanedanı Xinhai Devrimi ile devrildi ve yeni kurulan Çin Cumhuriyeti hükûmeti yerine Yang Zengxin'i derhal Sincan'ın yeni valisi olarak atadı. Yang Zengxin bir monarşist olup hanlığa müsamaha gösterdi ve Maksud Şah'a karşı dostça davrandı.[8]
1920'lerde Japon gizli ajanları Kumul bölgesini keşfetmeye başladı.
Yang Zengxin 1928'de suikast sonucu öldürüldükten sonra yerini dönemine istikrarsızlık, yolsuzluk ve etnik hoşgörüsüzlükle bilinen Jin Shuren aldı.
Hanlık, etnik köken ve dinlerinden birinin hüküm sürdüğü bir hükûmeti temsil ettiğinden, Uygurların isyan etmesini engelleyen hanlık olgusuydu. Maksud Şah'ın 1930 yılında ölümünün ardından vali Jin Shuren, Hanlığı üç eyalet idari bölgesi olan Kumul, Yihe ve Aratürk ile değiştirdi ve varisi Nasır'ın tahta geçmesine izin verilmedi.[9] Ardından meydana gelen olaylar, Maksud'un saray görevlisi olarak görev yapan Yulbars Han'ın yardımıyla[10] Kumul İsyanı'nı başlattı.[8]
Remove ads
Kumul hanları listesi
Özetle
Bakış açısı
Kumul hanlarının listesi şu şekildedir:[11]
Remove ads
Kaynakça
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads