Mustafakemalpaşa

Mustafakemalpaşa veya eski ismiyle Kırmasti,^[2] Bursa iline bağlı bir ilçedir. Uluabat Gölü güneyinde bulunan Mustafakemalpaşa; doğusunda Orhaneli, güneydoğusunda Büyükorhan, kuzeyinde Karacabey ve Uluabat Gölü, kuzeydoğusunda Nilüfer, güneybatısında Balıkesir'in Kepsut ve Dursunbey, batısında Balıkesir'in Susurluk ilçesi ile çevrilidir. Denizden yüksekliği 40 metredir. Bursa şehir merkezine uzaklığı 88 kilometredir. Balıkesir şehir merkezine 71 kilometredir. Balıkesir il merkezine Bursa il merkezinden daha yakındır. Marmara iklimi ve Akdeniz iklimi özelliklerini taşır. Toplamda 100.000'den fazla kişinin yaşadığı Mustafakemalpaşa; 1 belediye 132 mahalleden oluşmaktadır. İlçenin en batısından İstanbul-İzmir Otoyolu geçer.

Mustafakemalpaşa
İlçe
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Bursa
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Ahmet Altıntaş[1]
• Belediye başkanı	Şükrü Erdem (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	1732 km²
Rakım	40 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	100.696
• Kır	-
• Şehir	101.820
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	16500
İl alan kodu	224
İl plaka kodu	16
Resmî site Mustafakemalpaşa Kaymakamlığı Mustafakemalpaşa Belediyesi

Tarihi

İlçe tarihi ve yerleşimi ile ilgili en net bilgiler Melde Bayırı (Üçkürnalı) olarak bilinen mevkide 1975 yılında Bursa, İzmir karayolu çalışmasında ortaya çıkmış Miletopolis Höyüğü ile başladığı sanılmaktadır. Tarihçi Strabon'a göre antik şehir Miletos kolonisi olarak göl kıyısında yerleşimin kurulduğu belirtilmektedir. Miletopolis Miletos Kolonisi olarak Kyzikoslular veya Atinalılar tarafından kurulmuştur.^[3] Kaynaklarda Miletopolis'in göl (Uluabat veya Manyas Gölü) kıyısında bir yerleşim yeri olduğu belirtilmektedir. Göl sularının zaman içinde çekilerek bugünkü durumuna ulaşmasından sonra MS 301-331 yılları arasında Kirmasti yerleşiminin bulunduğu Melde Bayırı'ndan bugünkü Lalaşahin Mahallesi mevkiine taşındığı^[4] ve yörede ilk yerleşimlerin Hitit Uygarlığı döneminde kurulmaya başlandığı düşünülmektedir.

Eski adı Kirmasti (Kremastre) olan ilçede^[5][6][7] Hitit Uygarlığı, Bitinya Krallığı hüküm sürmüş; Miletopolis adında bir yerleşim kurulmuştur. MS 300'de piskoposluk merkezi olan kent, Romalılardan sonra sırayla Bizans, Selçuklu ve Karesioğulları yönetimine geçmiştir. Kirmasti adını Bizans döneminde kasabanın kadın yöneticisi olan Kirmastorya'dan aldığı sanılmaktadır. 1336'da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Balkanlar'daki ve Kafkasya'daki karışıklıklardan kaçan Arnavutlar ve Çerkesler ilçe nüfusunun içinde önemli yer teşkil eder. 2 Temmuz 1920'de Yunan işgaline uğramış, 14 Eylül 1922 tarihinde işgalden kurtarılmıştır. 1909'da; 3 cami, 5 mescit, 1 medrese, 1 rüştiye, 8 ilkokul, 2 kilise, 2 hamam, 7 han, 183 dükkân, 4 tabakhane, 2 boyahane, 3 dokuma el Tezgahı, 2 buharlı; 1 atlı 6 değirmenin bulunduğu ilçe; Türk Kurtuluş Savaşı'ndan sonra kasaba meclisinin aldığı kararla Mustafa Kemal Atatürk'e atıfta bulunarak Mustafakemalpaşa adını almıştır.

Paşalar kazısı

Türkiye üzerinde bulunan Hominoidea fosil yataklarından bahsedecek olursak 4 türle bu sınır çizilebilir; Alt-Orta Miyosen ile tarihlendirilen (15 milyon yıl önce/MN 4-5) Paşalar bu fosil yataklarından en eskisidir. Bulunan Hominoidea türleri 2 adettir. Bunlar; Kenyapithecus kızıli ve Griphopithecus alpani'dir. Paşalar'ın o dönemdeki paleoekolojisine baktığımızda; iklim tropikal-yarı tropikaldir, bitki örtüsünü ise genç ormanlıklar, sık yer bitki örtüsü ve açık otlaklar oluşturmaktadır.

Kültür Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Paleoantropoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Berna Alpagut tarafından Başlatılmıştır. 1983 yılından beri sitemli olarak sürmektedir. İngiliz doğa tarih uzmanları, Finlandiya doğa tarih uzmanları, Amerika Birleşik Devletleri'nden çeşitli üniversite öğretim üyeleri ve Ankara Üniversitesi'nden çeşitli bilim adamları ortaklaşa gerçekleşen çalışmalarında öğrencileri ile birlikte, doğa tarihimizi aydınlatmaya başladılar.

Mustafakemalpaşa ilçesini içine alan ve adına “Gönen Çanağı” denilen geniş düzlüğün güney ucunda ince bir şerit gibi uzanarak 15 milyon yıldır sakladığı fosilleri bize veren yatak, Paşalar Köyü'nün 1 km. güneyine düşer. 1965 yılında orman yolu açılırken farkına varılan bu kıymetli fosil yatağı orman yolunun kenarında yer almaktadır.

Bölgedeki mermer yataklarındaki kalsiyum karbonat, fosillerin sertleşmesine önemli etken olmuş ve dayanıklılığını artırmıştır. Atlar, zürafalar, gergedanlar, filler ve daha birçok etçil ve otçul hayvanlar… Özellikle filler büyük önem taşıyor. Litaratüre Gamphotherium Paşalarensis olarak geçen fil sadece bu yörede bulunmuştur.^[8]

Paşalar'ı Orta Anadolu'da MN5 sonu MN 6 başı yaşlı Çandır takip eder. Buradan çıkarılan Hominoidea türü ise Griphopithecus alpani'dir. Çandır'ın paleoekolojisi ise yağışlı ve serin bir iklimle, açık bir habitat, bozkır ve savanalıkla çevrili göl kenarı ve yağış alan ormanlıkların oluşturduğu bir bitki örtüsü ile karakterizedir.

Ekonomi

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Domates, biber, mısır, şekerpancarı, arpa, kavun, karpuz, fasulye yetiştirilir. Hayvancılık alanında merinos koyunu ve sığır yetiştiriciliği yapılır. Uluabat Gölü'nde tatlısu balıkçılığı da yapılmaktadır. Karacalar için koruma ve üretme alanı kurulmuştur. İlçede bor mineralleri, linyit yatakları, maden suyu kaynakları bulunur. Mustafakemalpaşa'da bir Organize Sanayi Bölgesi, 4 gıda sanayi kuruluşu, 7 un fabrikası, 2 yem fabrikası, 27 süt ve süt mamülleri işletmesi ile 280 Sayılı Mustafakemalpaşa Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifi bulunmaktadır.

Tarım

İlçe Bursa'nın Karacabey'den sonra en gelişmiş tarım ilçesidir. Neredeyse her türlü tarım bitkisi yetişir. Özellikle de tahıl ürünleri çok fazla yetiştirilir. Ayrıca organik tarım açısından da gayet gelişmiştir. Sanayi tipi domates üretiminde yüzbinlerce ton ile liderdir. İlçede şekerpancarı, ayçiçeği, buğday, mısır, üzüm, fasulye, zeytin, arpa, soğan yetiştirilen başlıca temel ürünlerdir.

Sanayi

Mustafakemalpaşa ilçe sınırları içinde Paşalar Köyü yakınında bir organize sanayi bölgesi vardır. Bununla birlikte ilçede TAT, SEK, Tamek, Merko, Akfa, Eker Martaş ve Juss gibi gibi Türkiye çapında ve uluslararası piyasada iş yapmakta olan firmaların konserve ve meyve suyu üretim fabrikaları da bulunmaktadır.

Turizm

İlçe sınırları içesinde bulunan Tümbüldek Kaplıcaları ve kayın ormanları arasındaki Suuçtu Şelalesi, antik dönem izleriyle dolu Miletepolis kenti ve Dorak Harabeleri, Türkiye'deki sayılı yer altı mağaralarından olan Ayvaini Mağarası görülmeye değerdir. Suuçtu Şelalesi yakın çevreden turist çeken dikkat çekici turistik alanlarındandır. Ayrıca ilçe sınırları içerisinde bulunan Tümbüldek Kaplıcaları termal turizm ve eko turizmin gelişmesi açısından 15 Şubat 2016 Pazartesi, Sayı: 29625 Resmi gazete de yayınlanan ''Bursa Mustafakemalpaşa Tümbüldek Termal Turizm Merkezi'' ilanlarında sıra No.31-32, Kömürcü kadı, Şapçı, Lütfiye mahallelerine 400 yataklı termal konaklama tesisi, Sıra No.33-34-35, Sünlük mahallesine 2 ayrı 420 yataklı termal konaklama tesisi ve 18 delikli golf sahası ayrıca 400 yataklı termal konaklama tesisi ve Sıra No.36, Muradiye Sarnıç mahallesine 400 yataklı termal konaklama tesisi için artırma, eksiltme ve ihale ilanlarında görülmektedir.^[9]

Madencilik

Mustafakemalpaşa ilçesinin Bükköy, Gündoğdu, Alpagut, Çamlıca köylerinde geniş linyit yatakları vardır. Ayrıca Kestelek Mahallesi'nde yüksek miktarlarda bor madeni çıkarılmaktadır. Buradan çıkarılan bor; dünya bor ekonomisinin %60'ını karşılamaktadır.

Hayvan yetiştiriciliği

İlçede özellikle merinos koyunculuğu ve sığır yetiştiriciliği yapılır. Yani hem büyük baş hem de küçük baş hayvan yetiştirilir. Ayrıca ilçenin içinden geçen Kirmasti Deresi boyunca kayda değer miktarda balıkçılık da yapılmaktadır.

Yöresel yemekler

Kemalpaşa tatlısı

Mustafakemalpaşa ilçesinde bilinen en önemli yemek tatlılardan başlar.

Dünyaca ünlü Kemalpaşa tatlısının anavatanı olan Mustafakemalpaşa ilçesinde yapılan diğer lezzetlerden bazıları ise şöyle;

Kelle paça, tarhana, oğmaç, sütlü çorba, düğün çorbası, ana yemek kategorisinde ciğer sarma, etli erik aşı, yaprak sarması, etli kuru fasulye, papara, keşkek, mantı, hamur bamyası, erişte, tatlı kategorisinde kemalpaşa, sütlü kabak tatlısı, incir dolma tatlısı ve höşmerim gibi yöresel lezzetler ilçede bulunan restoran menüsünde yer almaktadır.

Kardeş şehirler

• Sciacca, İtalya
• Lipkovo, Makedonya
• Kameniçe, Kosova
• Mostar, Bosna-Hersek

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927[10]	53.243	13.072	40.171
1935[11]	57.585	14.798	42.787
1940[12]	58.216	13.919	44.297
1945[13]	60.410	14.943	45.467
1950[14]	65.552	15.210	50.342
1955[15]	68.719	16.618	52.101
1960[16]	77.904	20.886	57.018
1965[17]	81.268	23.179	58.089
1970[18]	84.216	25.684	58.532
1975[19]	88.234	27.706	60.528
1980[20]	92.586	30.141	62.445
1985[21]	96.830	33.904	62.926
1990[22]	100.410	37.938	62.472
2000[23]	101.531	46.731	54.800
2007[24]	102.000	54.029	47.971
2008[25]	102.171	56.490	45.681
2009[26]	101.800	57.097	44.703
2010[27]	101.412	55.408	46.004
2011[28]	100.727	55.567	45.160
2012[29]	99.994	55.954	44.040
2013[30]	99.999	99.999	veri yok
2014[31]	99.651	99.651	veri yok
2015[32]	99.781	99.781	veri yok
2016[32]	99.753	99.753	veri yok
2017[32]	99.972	99.972	veri yok
2018[32]	100.696	100.696	veri yok
2019[32]	101.119	101.119	veri yok
2020[32]	101.820	101.820	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Medya

İlçedeki Medya Kuruluşları

Mustafakemalpaşa ilçesinde yayın yapan günlük gazete ve yerel radyo-tv kanalları bulunmaktadır.

Yerel TV kanalları

• Paşa TV - Smart TV

Yerel gazeteler

• Mustafakemalpaşa İlkadım Gazetesi
• Mustafakemalpaşa Havadis Gazetesi
• Mustafakemalpaşa Haber Gazetesi
• Mustafakemalpaşa Mücadele Gazetesi
• Mustafakemalpaşa Dost Medya
• Paşada - Mustafakemalpaşa'nın Haber Sitesi

Yerel radyolar

• Paşa FM (93.8)^[33], Türkçe
• Dost FM (96.1), Türkçe Pop Müzik
• Radyo 14 (96.5), Türk Sanat Müziği ve Türk Halk Müziği
• 1001 FM (100.7), Arabesk müzik, Fantezi Müzik

Spor

İlçede 1992 yılından beri geleneksel olarak her yıl Tatlıtop Basketbol Turnuvası adı ile basketbol maçları yapılmaktadır. Bu turnuva tek potada, (street ball) üçer kişilik takımlarla oynanır, her yaz 11-24 Haziran tarihleri arasında gerçekleştirilir. Turnuva önceleri Küçük Sanayi bölgesi civarındaki Sırma Açık Hava Tesisleri'nde yapılmakta iken 2011 yılından bu yana son zamanlarda inşa edilen Mustafakemalpaşa İlçe Binası'nın önünde bulunan meydanda yapılmaya devam etmektedir. Her yıl turnuvaya Yetenek Sizsiniz yarışmasına katılan akrobasi grubu Karizma Şov konuk olup final akşamı gösteriler düzenlemektedir. Tatlıtop Basketbol Turnuvası 2022 yılı sonrasında uluslararası takımların da katılımı ile global bir turnuva özelliği kazanmıştır.^[34]

26-27 Ekim 2019 yılında ilki gerçekleştirilen Mustafakemalpaşa Belediyesi 7. Büyük Mitsubishi L200 Triton geleneksel Türkiye buluşması organizasyonuna ev sahipliği yapmakta. Doğa ve tabiatın bir arada olduğu Sünlük Mahallesi'nde yapılan büyük parkur kampı 300 offroad tutkununu ve onlarca Motokrosçuları buluşturmaktadır.^[35]

Coğrafya

Mustafakemalpaşa Marmara bölgesi iklimini taşımakta olup Mustafakemalpaşa Çayı'nın çevresinde yer alan taban arazilerden oluşmaktadır. Mustafakemalpaşa'nın kuzey ve batısı ovalık, güney ve doğusu dağlık arazidir. En yüksek noktası 1336 metrelik Çataldağ'dır. Mustafakemalpaşa Ovası topraklarının oluşumunda Uluabat Gölü ve Mustafakemalpaşa Çayı rol oynamıştır. Sulama alanında, genellikle ağır, orta hafif ve çok hafif topraklar bulunmaktadır. Mustafakemalpaşa sulama şebekesinin su kaynağı, Mustafakemalpaşa Çayı'dır. Mustafakemalpaşa çayı, Emet ve Adranos Çayları'nın Mustafakemalpaşa yerleşim merkezinin güney doğusunda birleşmesinden meydana gelmektedir.^[36]

Konum

Coğrafi koordinatlar olarak; batısı 28° 10' (Adaköy), doğusu 28° 47' (Ömeraltı köyü) Doğu boylamlarındadır. Enlem olarak güneyde 39° 44' (Hacıahmet köyü) ve kuzeyde 40° 10' (Kumkadı köyü) kuzey enlemleri arasındadır. Kuzeydoğuda Nilüfer (Bursa), kuzeyde Uluabat Gölü ve Karacabey (Bursa), batıda Susurluk (Balıkesir), güneyde Kepsut (Balıkesir), güneydoğuda Dursunbey (Balıkesir) ve doğuda Orhaneli (Bursa) ilçeleri ile çevrilidir. Mustafakemalpaşa ilçesinin denizden yüksekliği (rakımı), şehir merkezinde 25 ile 40 metre arasındadır. ilçe merkezinde olan tepenin rakımı 80 metredir. İlçe merkezinden güneye ve doğuya doğru gidildikçe, köylerde yükseklik 600-700 metrelere kadar çıkar. İlçenin en yüksek noktası 1336 metre ile Çataldağ'dır. Bu dağ, Bursa ve Balıkesir illerinin de sınırlarını oluşturur.

Yüzölçümü

1731 km² ile Bursa ilinin en büyük yüzölçümüne sahip ilçesidir.

İklimi

Bölgenin iklimi Akdeniz-Türkiye'de Karadeniz ikliminin geçiş özelliğini gösterir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçer. Son yıllarda kış mevsiminde yaşanan yağış miktarında artış gözlenmektedir.

Sıcak ve ılıman bir iklim hakimdir; Mustafakemalpaşa Kış aylarında yaz aylarından çok daha fazla yağış düşmektedir. Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Csa olarak adlandırılabilir. Mustafakemalpaşa ilinin yıllık ortalama sıcaklığı 14.2 °C'dir. Yıllık ortalama yağış miktarı: 688 mm

Mustafakemalpaşa iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	9	10	13	19	23	28	29	28	26	21	16	11	19
Ortalama sıcaklık (°C)	5	6	8	13	17	21	22	22	19	15	17	7	13
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	1	2	4	7	11	14	16	16	13	10	6	3	8
Ortalama yağış (mm)	119	76	73	56	46	29	9	22	42	67	78	123	739
Kaynak: Weatherbase[37]

Coğrafi konum

MUSTAFAKEMALPAŞA, BURSA'dan yönler
Karacabey	Karacabey ve Uluabat Gölü	Nilüfer
Susurluk	K B D G	Orhaneli
Kepsut	Dursunbey	Büyükorhan

Yerel Seçimler

Mustafakemalpaşa Belediye Başkanları ve Partileri[38]
Yıl	Belediye Başkanı	Parti	Oy Oranı
1977	Ziya Çolakoğlu	CHP	%50,17
1984	Yaşar Yenipazar	ANAP	%32,38
1989	Sadettin Sarcan	DYP	%56,49
1994	Onur Göksu	DYP	%35,29
1999	Hayri Öztetikler	DSP	%25,34
2004	Hayri Öztetikler	ANAP	%34,02
2009	Sadi Kurtulan	AK Parti	%40,89
2014	Sadi Kurtulan	AK Parti	%40,68
2019	Mehmet Kanar	AK Parti	%48,36
2024	Şükrü Erdem	CHP	%49,37

Genel Seçimler

Yıl	Parti	Oy Oranı
1961	AP	%64
1965	AP	%66
1969	AP	%55
1973	AP	%47
1977	AP	%55
1983	ANAP	%44
1987	ANAP	%36
1991	DYP	%43
1995	DYP	%39
1999	DSP	%26
2002	AK Parti	%32
2007	AK Parti	%45
2011	AK Parti	%48
Haziran 2015	AK Parti	%41
Kasım 2015	AK Parti	%51