Nükte

Nükte veya epigram, her türlü konuda yazılmış kısa manzumelere verilen addır.^[1] Ancak epigramlar daha çok kısa ve özlü eleştiriler için kullanılmıştır. Epigramlar, kısa, keskin zekâ ürünü ve düşündürücü ifadelerdir. Epigram kelimesi Yunanca ἐπίγραμμα epigramma yani "yazıt" kökünden gelmektedir.^[2] Yazın tarihinde iki bin yıllık bir geçmişleri vardır. Doğu edebiyatlarının temelini oluşturan selâse-i lisâniyye'de (Arapça, Türkçe, Farsça) bu terim nükte olarak karşılık bulmuştur. Nükteler yalnızca manzume olarak yazılmamıştır. Nasrettin Hoca fıkralarında olduğu gibi Doğu edebiyatlarına ait birçok mensur nükte örnekleri de vardır.^[3] Nükte, Arapçada: ince manalı, zarif ve şakalı söz anlamına gelir.^[4] Nükte, fıkra ve şaka kavramlarıyla bağlantılı olup aynı şeyi ifade etmez. Yalnızca bazı fıkra ve şakalar nüktelidir.

Geleneğin başlangıcı

İlk epigramlara Eski Yunan'da rastlanmaktadır. Eski Yunan'da sporcu heykelleri dahil olmak üzere; adak sunulan tapınaklara ve mezar taşlarına epigram manzumeler işlenmiştir. Zamanla bu manzumeler, kısa şekil özelliklerinin de etkisiyle küçük ve anlamlı sözler halinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu süreç sonucunda, anıştırma yoluyla oluşturulan eleştiri yazıları ortaya çıkmıştır. Bugünkü epigram yazılar daha çok kısa ve üstü kapalı eleştiren yazılar olarak değerlendirilmektedir.

Bazı benzer türler

• Hicviye
• Rübai
• Taşlama