Nobel Barış Ödülü

Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel'in vasiyeti uyarınca, her yıl ulusların ve halkların kardeşliği, silah ve orduların azaltılması, ve barış kongreleri düzenlemek için en çok çaba sarfeden kişi, kişiler veya kuruluşlara verilir.

Nobel Barış Ödülü
Açıklama	Nobel Barış Ödülü, "Ulusların ve halkların kardeşliği, silah ve orduların azaltılması, ve barış kongreleri düzenlemek için en çok çaba sarfeden kişi, kişiler veya kuruluşlara verilir.
Sunucu	Alfred Nobel'in mirası adına Norveç Nobel Komitesi
Tarih	1901-günümüz
Yer	Oslo
Ülke	Norveç
Kazanç	11 Milyon Norveç Kronu (2023) [1]
Verilmeye başlandığı yıl	Henry Dunant Frédéric Passy
Son verildiği yıl	Denis Mukwege Nadia Murad
Resmî sitesi	http://www.nobelprize.org

Nobel Barış Ödülü Oslo'daki Norveç Nobel Komitesi tarafından verilir. Bu komitenin üyeleri Norveç parlamentosu tarafından seçilir.

1901'den bu yana Nobel Barış Ödülü 104 kez, 138 kişiye verildi: 92 erkek, 19 kadın ve 27 kuruluş.^[2]

II. Dünya Savaşı'ndan bu yana, Barış Ödülü esas olarak dört ana alandaki çabaları onurlandırmak için verildi: silah kontrolü ve silahsızlanma, barış müzakereleri, demokrasi ve insan hakları ve daha iyi organize olmuş ve daha barışçıl bir dünya yaratmayı amaçlayan çalışmalar. 21. yüzyılda Nobel Komitesi, Barış Ödülü ile ilgili olarak insan yapımı iklim değişikliğinin verdiği zararı ve çevreye yönelik tehditleri sınırlama çabalarını benimsedi.^[2]

Japonya merkezli Nihon Hidankyo örgütü, nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya yaratma çabaları ve nükleer silahların bir daha asla kullanılmaması gerektiğini tanık ifadeleriyle gösterdiği çabalar nedeniyle 2024 yılı Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.^[3]

Adaylık ve Seçilme

Nobel Barış Ödülü'nün adaylık ve seçim süreci, Norveç Nobel Komitesi tarafından yürütülür. Komite, Norveç Parlamentosu tarafından atanan beş üyeden oluşur ve bağımsız bir şekilde çalışır. Ödül, Alfred Nobel’in vasiyetine uygun olarak, “uluslar arasında barışı ve dostluğu teşvik eden en iyi çalışmayı yapan” kişi veya kuruluşa verilir.^[4]

Adaylık Süreci:

Adaylar, belirli kriterlere uygun kişiler veya kurumlar tarafından önerilebilir. Aday önerme hakkına sahip olanlar şunlardır:

• Egemen devletlerin ulusal meclis üyeleri ve ulusal hükûmet üyeleri (kabine üyeleri/bakanlar) ile mevcut devlet başkanları.
• Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı ve Lahey'deki Daimi Tahkim Mahkemesi üyeleri.
• Uluslararası Hukuk Enstitüsü (l'Institut de Droit International) üyeleri.
• Tarih, sosyal bilimler, hukuk, felsefe, teoloji ve din alanında üniversite profesörleri, emekli profesörler ve doçent profesörler; üniversite rektörleri ve üniversite müdürleri (veya eşdeğerleri); barış araştırmaları enstitüleri ve dış politika enstitüleri müdürleri.
• Nobel Barış Ödülü almış kişiler.
• Nobel Barış Ödülü almış kuruluşların ana yönetim kurulu üyeleri veya eşdeğer organlarının üyeleri.
• Norveç Nobel Komitesi'nin mevcut ve eski üyeleri (mevcut komite üyelerinin önerileri, 1 Şubat'tan sonraki ilk komite toplantısında sunulmalıdır).
• Norveç Nobel Komitesi'nin eski danışmanları.

Aday önerileri, her yıl 1 Şubat tarihine kadar Norveç Nobel Komitesi'ne yazılı olarak sunulmalıdır. Komite, önerilen adayları değerlendirir, ancak aday listesi 50 yıl boyunca gizli tutulur. Norveç Nobel Komitesi, adayların isimlerini ne medyaya ne de adayların kendilerine doğrulamaktadır. Bazı durumlarda, aday isimleri medyada yer alabilir; bu, ya tamamen spekülasyonlardan kaynaklanır ya da bazı kişiler belirli adayları önerdiğini kamuoyuyla paylaşır. Nobel Barış Ödülü için aday listesi, Nobel Vakfı'nın tüzüğüne uygun olarak, ödül verildikten 50 yıl sonra açıklanır.

Seçim Süreci:

Norveç Nobel Komitesi, adayları incelemek için danışmanlar ve uzmanlar ile çalışır. Değerlendirme süreci, adayların barışa katkılarını, uzun vadeli etkilerini ve Alfred Nobel'in vasiyetine uygunluğunu dikkate alır. Komite, genellikle Ekim ayında ödül kazananını açıklar. Ödül, bireylere, kuruluşlara veya birden fazla kişiye (en fazla üç) paylaştırılabilir.^[5]

Ödül töreni, her yıl 10 Aralık'ta (Alfred Nobel'in ölüm yıldönümü) Norveç'in Oslo kentinde düzenlenir. Kazananlar, bir madalya, bir diploma ve para ödülü alır (2024 itibarıyla tam Nobel Ödülü başına 11.0 milyon İsveç Kronu (SEK), yani yaklaşık 1.14 milyon ABD Doları).^[6]

Ödüllendirme Süreci

Norveç Nobel Komitesi Başkanı her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralıkta Norveç kralı ve Norveç kraliyet ailesinin huzurlarında Nobel Barış Ödülü'nü sunar. Barış Ödülü Stockholm'de sunulmayan tek Nobel Ödülüdür. Ödül sahibinin aldıkları bir diploma, madalya ve ödül miktarını doğrulayan bir belgeyi içermektedir.^[7] Nobel vasiyetinin yatırımlarının karlılığına ve ödül sahibinin yerel para birimiyle olan döviz değişimlerine bağlı olan para ödülü 2020 civarlarında yaklaşık 10 milyon isveç kronu (SEK) civarındaydı ve bu yaklaşık 1 milyon Amerikan dolarına denk gelmektedir.

1990 Yılından beri tören Oslo Belediye Binasında yapılmaktadır.

1947 ile 1989 arasında Nobel Barış Ödülü töreni Oslo Belediye Binasına birkaç yüz metre uzaklıkta bulunan Oslo Üniversitesi Hukuk Fakültesi avlusunda yapılmıştır. 1901 ile 1904 arasında ise tören Stortingte yapılmıştır.^[8]

Madalya

Barış Ödülü'nün madalyası Norveçli heykeltıraş Gustav Vigeland tarafından 1901 yılında tasarlanmıştır. Vigeland'ın oluşturduğu Alfred Nobel profili ile Erik Lindberg'in kimya, edebiyat, fizik ve fizyoloji veya tıp madalyalarında tasarladığı profili farklılıklar göstermektedir. Vigeland'ın barış madalyasının kalıpları, kendisi bir gravür ustası olmadığından Lindberg tarafından yapılmıştır.^[9] Madalyanın arka yüzünde, "kardeşlik bağı" içinde üç adam ve "Pro pace et fraternitate gentium" ("Halkların barışı ve kardeşliği için") yazısı yer almaktadır.^[9] Madalyanın kenarında ise verildiği yıl, sahibinin adı ve "Prix Nobel de la Paix" ("Nobel Barış Ödülü") ifadesi yer almaktadır.^[9]

Ayrıca bakınız

• Nobel Barış Ödülü sahipleri