Ortaca Olayları

Ortaca Olayları, Muğla'nın Köyceğiz ilçesine bağlı Ortaca beldesinde 5-16 Haziran 1966 tarihleri arasında gerçekleşen Türkmen Alevilere yönelik tecavüz ve silahlı saldırı olayları.^[3][4] Sanılanın aksine mezhep çatışması değil, arazi kavgası olduğuna dair yayınlar da vardır.^[5]

Ortaca Olayları
Milliyet gazetesinin 14 Haziran 1966 tarihli sayısındaki haber başlığı.
Tarih	5-16 Haziran 1966
Yer	Ortaca, Muğla, Türkiye
Sebep	Mezhep çatışması veya arazi kavgası
Yöntem	Tecavüz, silahlı saldırı
Taraflar
• Fevziye köyünde yaşayan Tahtacılar (Türkmen Aleviler)  • Kızılyurt köyünde yaşayan Nur Cemaati'ne bağlı Sünniler
• Olayların ilk günü 7 kişi yaralanmış, ardından 38 kişi devlet güçlerince gözaltına alınmıştır.[1] Yaralananlardan biri 13 Haziran günü yaşamını yitirmiştir.[2]

Arka plan

II. Dünya Savaşı yıllarında vergisini ödemeyen azınlıkları çalıştırmak amacıyla çıkarılan Varlık Vergisi kapsamında Muğla'nın günümüz Dalaman ilçesi sınırları içerisindeki bir "azınlık kampı" kurulması planlandı ve inşasına başlandı. Bu bölge, yerleşik durumda olan 11. yüzyılda Anadolu'ya göç eden "Ağaçeri" soyundan gelen ve Osmanlı kayıtlarında “Cemat Tahtacıyan” olarak geçen bir topluluk olan^[6] Tahtacıların (Türkmen Aleviler) elinde bulunmaktaydı. Göç zamanında bataklık olan bu bölge, Tahtacı Alevileri tarafından kurutulur ve yaşanabilir hale getirilir. Ardından 1960 yılında iktidar partisi, Alevi olan Fevziye Köyü'ne yakın olan bir bölgeyi, yani günümüzdeki adı Güzelyurt olan Kızılyurt Köyü'nü, Nur Cemaati'ne bağlı Sünnilere ve onların ağasına verir.^[7][8][9]

1962 yılında Fevziye Köyü’nden bir erkek ve eşi, odun toplamak amacıyla Kızılyurt yakınlarındaki ormanlık alana gitmiştir. İddiaya göre, bunu gören Kızılyurt Köyü’nden beş Sünni, “Alevilerin namusu olmaz” diyerek çiftin peşinden gitmiş; adamı bir ağaca bağladıktan sonra eşine tecavüz etmişlerdir.[1] Olayın ardından çift köylerine dönerek durumu aktarmış, bunun üzerine Fevziye Köyü sakinleri Kızılyurt ağasının mekânına baskın düzenlemiştir.

Olaylar

Bir süre sonra olaylar büyümüş ve Kızılyurt’tan bazı kişilerin, Dalaman Çayı kıyısında pamuk toplayan kadın ve çocuklara saldırarak onları öldürdükleri, cesetlerini hasırlara sararak çaya attıkları iddia edilmiştir. Ardından çevredeki 16 Sünni köyünün de katılımıyla sayıları 700–1000 arasında olduğu belirtilen silahlı bir grubun “yeşil bayrak” altında toplandığı öne sürülmüştür (kaynak bulunmamaktadır). Bu topluluk, “Bu topraklar bizimdir, Tahtacılar dağınıza gidin” ve “Bir Tahtacı öldüren cennetliktir” sloganlarıyla Ortaca merkezine yürüyüşe geçmiştir. İddialara göre grup, içinde Alevilerin bulunduğu bir sinemaya saldırmış, burada iki kadına tecavüz etmiş, kaçmayı başaran Aleviler kurtulurken sinema ise sahibiyle birlikte yakılmıştır. Daha sonra kalabalık, belediye binasını basarak Ortaca’nın ilk belediye başkanı ve Alevi kimliğiyle bilinen Ziya Çavuş’u makamında yakalamış; uzun saç ve sakalını kesmiş, kendisine bir belge imzalatarak görevinden indirmiş ve yerine kendi aralarından bir kişiyi yerleştirmiştir.^[6][7][10]

Dönemi yaşayan bir Alevi olay gününü şu şekilde aktarmaktadır;^[11]

“	"Uzakta yeşil bayrağı görünce durumun farkına vardım ve dayıma hadi gidelim dedim. Gitmeye vaktimiz olmadığı için bir dükkâna saklandık. Gelen dumanların ne olduğunu ancak olay bitince anladık."	„

12 Haziran’da odun toplamak amacıyla ormana giden Alevi bir ailenin, dört kişi tarafından saldırıya uğradığı; erkek bireyin ağaca bağlanarak eşine cinsel saldırıda bulunulduğu iddia edilmiştir. Ertesi gün olayı öğrenen Alevilerin, saldırıdan sorumlu tutulduğu ileri sürülen bir ağanın köyüne baskın düzenledikleri, bu sırada yaşanan çatışmada bir Sünni’nin hayatını kaybettiği aktarılmaktadır. 16 Haziran’a kadar devam eden çatışmalar ve baskılar sonucunda çok sayıda Alevi Türkmen’in bölgeyi terk etmek zorunda kaldığı, bölgede kalmayı sürdürenlerin ise silahlı nöbet tutarak olayların sona ermesini bekledikleri belirtilmektedir.^[6][11]

Tepkiler

• Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay: “Türkiye Laiktir. Sünnilik-Alevilik yoktur, halk itikadını kendisi ayarlayabilir”^[6]
• Başbakan Süleyman Demirel: “Olaylar münferit vakalardır”^[6]
• İçişleri Bakanı Mehmet Faruk Sükan; “Türkiye'mizde sureti katiye bir mezhep kavgası olamaz”^[6]
• Muğla Valisi Hasan Basa: “Mezhep çatışması yoktur. Irza geçme iddiası ise olayla ilgisi olmayan münferit bir hadisedir”^[6]