Ticaret ve Ziraat Nezâreti

Ticaret ve Ziraat Nazırlığı, Osmanlı Devleti'nde ticaret ve tarım işlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.^[1]

4 kez Ticaret ve Ziraat Nazırı ve ayrıca sadrazam olarak hizmet vermiş olan Osmanlı devlet adamı İbrahim Edhem Paşa

Osmanlı Devleti'nde günümüzdeki anlamda bakanlıkların (nazırlık) kurulmasından önce tarım ve ticaret işlerinden sorumlu ilk görevliye Arpa Emini adı verilmekteydi.^[2] Kayıtlarda 1484 yılında Arpa Emini Hayreddin Çelebi'nin adına rastlamaktayız. III. Selim döneminde Arpa Eminliği, Hububat ve Zahire Nazırlığına dönüştü. Ancak bu nazırlık uzun sürmedi. Tekrar Arpa Eminliğine geri dönüldü. Nihayet 1839 yılında ilk defa olarak Ticaret ve Ziraat Nazırlığı kuruldu ve başına Halil Rifat Paşa getirildi. 1846 yılında kısa bir süre için Ziraat Nazırlığı Ticaret Nazırlığından ayrılarak başına Arif Paşa getirildiyse de aynı yıl içinde bu iki nazırlık tekrar birleştirildi.

Ticaret ve Ziraat Nazırlığı Osmanlı Devleti'nin yıkılışına kadar varlığını sürdürdü. Ancak çeşitli dönemlerde iki ayrıldı ya da bazı dönemlerde Nafia Nazırlığıyla birleşerek Ticaret ve Nafia Nazırlığı adı altında anıldı. Bu görevi son yapan kişi Haziran 1921-Kasım 1922 tarihleri arasında görev alan Abdüllatif Safa Bey olmuştur.

Nazırlar listesi

^[2][3]

• Ahmet Fethi Paşa (Aralık 1839 - Ocak 1840)
• Damad Mehmed Said Paşa (Ocak 1840 - Mart 1841)
• İbrahim Sarim Paşa (Haziran 1841 - Aralık 1841)
• Mehmed Tahir Paşa (Aralık 1841 - Şubat 1845)
• Hüseyin Bey (Şubat 1845 - Eylül 1845)
• Damat Gürcü Halil Rifat Paşa (Eylül 1845 - Aralık 1845)
• Arif Paşa (16 Ocak 1846 - 22 Nisan 1846)
• İbrahim Sarim Paşa (22 Nisan 1846 - 20 Temmuz 1846)
• Hasan Rıza Paşa (20 Temmuz 1846 - 13 Mayıs 1848)
• Mehmed Kamil Paşa (13 Mayıs 1848 - 1 Temmuz 1848)
• Süleyman Refet Paşa (1 Temmuz 1848 - 13 Mart 1849)
• Hekim İsmail Paşa (13 Mart 1849 - 10 Ocak 1851)
• Mehmed İzzet Paşa (10 Ekim 1851 - 9 Ocak 1852)
• Yusuf Kâmil Paşa (9 Kasım 1852 - 26 Şubat 1853)
• Mehmed Namık Paşa (26 Şubat 1853 - 11 Eylül 1854)
• Yusuf Kâmil Paşa (11 Eylül 1854 - 11 Ocak 1855)
• Musa Safveti Paşa (11 Ocak 1855 - 12 Ocak 1856)
• Hekim İsmail Paşa (12 Ocak 1856 - 27 Mart 1858)
• Ali Galib Paşa (27 Mart 1858 - 29 Ağustos 1858)
• Mahmud Nedim Paşa (29 Ağustos 1858 - 9 Ocak 1860)
• İbrahim Edhem Paşa (9 Ocak 1860 - 17 Temmuz 1861)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (17 Temmuz 1861 - 16 Şubat 1863)
• İbrahim Edhem Paşa (16 Şubat 1863 - 13 Temmuz 1863)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (13 Temmuz 1863 - 19 Mart 1865)
• İbrahim Edhem Paşa (19 Mart 1865 - 19 Temmuz 1866)
• İbrahim Halil Paşa (19 Temmuz 1866 - 14 Mayıs 1867)
• Mehmed Esad Saffet Paşa (14 Mayıs 1867 - 1 Haziran 1867)
• Ali Kabuli Paşa (1 Haziran 1867 - 10 Eylül 1871)
• İbrahim Edhem Paşa (10 Eylül 1871 - 17 Haziran 1872)
• Rüştü Paşa (1 Eylül 1872 - 2 Ağustos 1874)
• Ali Kabuli Paşa (2 Ağustos 1874 - 25 Ekim 1875)
• Damat Mahmud Celaleddin Paşa (25 Ekim 1875 - 4 Nisan 1876)
• Sadullah Paşa (4 Nisan 1876 - 30 Mayıs 1876)
• Mehmed Halet Paşa (16 Ekim 1876 - 6 Şubat 1877)
• Ohannes Çamiç Efendi (6 Şubat 1877 - 10 Kasım 1877)
• Münif Paşa (10 Kasım 1877 - 18 Nisan 1878)
• Ohannes Çamiç Efendi (18 Nisan 1878 - 4 Ekim 1878)
• Ahmet Cevdet Paşa (1 Ekim 1878 - 19 Ekim 1879)
• Cenanizade Mehmed Kadri Paşa (19 Ekim 1879 - Aralık 1879)
• Bedros Kuyumcuyan Efendi (Haziran 1880 - 12 Eylül 1880)
• Köse Mehmed Raif Paşa (12 Eylül 1880 - 25 Kasım 1882)
• Abdüllatif Suphi Paşa (25 Kasım 1882 - 25 Eylül 1885)
• İsmail Hakkı Paşa (25 Eylül 1885 - 19 Aralık 1886)
• Mustafa Zihni Paşa (19 Aralık 1886 - 10 Mayıs 1890)
• Köse Mehmed Raif Paşa (10 Mayıs 1890 - 3 Eylül 1891)
• Mahmud Celaleddin Paşa (4 Eylül 1891 - 11 Eylül 1891)
• Hüseyin Tevfik Paşa (4 Eylül 1891 - Kasım 1895)
• Selim Melhame Paşa (Kasım 1895 - 1908)
• Mehmet Tevfik Paşa (19 Temmuz 1908 - 24 Temmuz 1908)
• Mehmed Ziya Paşa (3 Ağustos 1908 - 7 Ağustos 1908)
• Gabriel Noradunkyan (7 Ağustos 1908 - Ocak 1910)
• Dimitraki Mavrokordato Efendi (24 Temmuz 1908 - 22 Nisan 1909)
• Bedros Hallaçyan Efendi (22 Nisan 1909 - 21 Eylül 1911)
• Kirkor Sinapyan Efendi (21 Eylül 1911 - 20 Kasım 1911)
• Aristidi Paşa (20 Kasım 1911 - 9 Temmuz 1912)
• Mustafa Reşit Paşa (9 Temmuz 1912 - 11 Ocak 1913)
• Mehmed Celal Bey (11 Ocak 1913 - 4 Haziran 1913)
• Süleyman el-Büstani Efendi (4 Haziran 1913 - 23 Ekim 1914)
• Ahmed Nesimi Bey (23 Ekim 1914 - 22 Ekim 1916)
• Mustafa Şeref Bey (22 Ekim 1916 - Ekim 1918)
• Çürüksulu Ziya Paşa (Ekim 1918 - 11 Kasım 1918)
• Kostaki Vayanis Efendi (11 Kasım 1918 - 24 Şubat 1919)
• Abdullah Lami Bey (24 Şubat 1919 - 4 Mart 1919)
• İbrahim Edhem Bey (4 Mart 1919 - 11 Ağustos 1919)
• Tahir Hayreddin Paşa (11 Ağustos 1919 - 11 Eylül 1919)
• Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa (11 Eylül 1919 - Şubat 1920)
• Abdurrahman Şeref Efendi (Şubat 1920 - 8 Mart 1920)
• Mehmed Ziyaeddin Bey (8 Mart 1920 - 5 Nisan 1920)
• Hüseyin Remzi Paşa (5 Nisan 1920 - 31 Temmuz 1920)
• İbrahim Edhem Bey (Haziran 1920 - 31 Temmuz 1920)
• Artin Cemal Bey (31 Temmuz 1920 - Eylül 1920)
• Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa (Eylül 1920 - 21 Ekim 1920)
• Hüseyin Kazım Bey (21 Ekim 1920 - 12 Haziran 1921)
• Abdüllatif Safa Bey (12 Haziran 1921 - 1 Kasım 1922)