Hız aşırtma

Hız aşırtma, (İngilizcede "Overclock") bilgisayar donanımlarının saat hızlarını artırarak daha yüksek performanslarda etkili bir şekilde kullanmaktır. Örneğin 3.2 GHz hızında çalışan bir bilgisayar işlemcisini overclock (hız aşırtma) işlemiyle 4.0 GHz hızına çıkartabilmek mümkün olsa da daha yüksek çalışma devirleri demek aynı zamanda daha fazla güç tüketimi demektir. 3.2 GHz'den 4.0 GHz'e artırılan saat hızı aynı oranla güç tüketimi de artacaktır. Ayrıca varsayılan hızın üzerine çıkartılmış yani overclock edilmiş parçaların ömürleri kısalır.

Hız aşırtmanın yapıldığı bir BIOS ekranı

Overclock işlemi teknik bir işlem olduğundan dolayı tecrübe gerekir. Genellikle uzman kontrolüne bırakılması ve Overclock.net gibi kullanıcı forum sitelerinden uzman yardımı alınması tavsiye edilir çünkü yanlış bir işlem yapılması halinde bilgisayar parçaları geri döndürülemeyecek kadar ciddi hasarlar alabilir.

Matematiksel Formülü

Ayrıca hız aşırtma işlemleri matematiksel formüllere dayanır ve bu formüllere göre uygulanır. Yanlış matematiksel hesaplamalar yapmak donanımların aşırı ısınmasına ve bozulmasına sebep olabilir.^[1]

İşlemcilerin hızları şu ölçütlere göre bellenir:

FSB (Front Side Bus)xÇarpan (Ratio)= Saat hızı (Clock Speed)

3.2 GHz olarak fabrikadan çıkan bir Intel Pentium 4 işlemci 200 MHz FSB (ön veriyolu) hızında ve 16 çarpan ile çıkar. Buradan ${\displaystyle 200x16=3200}$ sonucu çıkar. 3200 MHz=3.2 GHz. Anakartın izin verdiği sınırlar içinde FSB oranı arttırılabilir.

Ayrıca ${\displaystyle FSBx2=Ram}$ Hızı formülü de vardır. DDR400 bir RAM, ${\displaystyle 250x2=500MHz}$ yapar ki çok pahalı bellekler (RAM) dışında hiçbir bellek bu hızı kaldıramaz. O yüzden anakart üreticileri FSB:DRAM oranı koymuşlardır. Bu oran 5:4 olduğunda ${\displaystyle FSBx4/5}$ formülü kullanılır. Örneğin 250FSB de ${\displaystyle 250x4/5=200MHz}$ yapar. Bu durumda RAM'e hiç hızaşırtma yapmadan işlemci gücü artabilir. AMD işlemcilerde de benzer şekilde hızaşırtma (overclock) yapılır.

İşlemcilerde Overclock

Intel işlemcilerde BIOS ve Intel Extreme Tuning Utility^[2] yazılımı, AMD'nin Ryzen serisi işlemcilerindeyse Ryzen Master yazılımıyla hız aşırtma işlemi uygulanabilir. Ryzen serisi öncesi (FX ve Athlon) işlemcilerde de BIOS üzerinden hız aşırtma uygulanabilir. BIOS üzerinden hız aşırtma işlemi yapmak için şu yol izlenmelidir:

1. BIOS'a giriş yapın. (Anakart üreticisine göre BIOS başlatma tuşu farklılaşabilir. Genellikle bu tuşlar, klavye üzerindeki "DEL, F8 ve F12" tuşları olmaktadır.
2. CPU (İşlemci) penceresini açın.
3. Overclock işlemi için uygun matematiksel formülleri kullanarak bu pencerede ayarlarınızı uygulayın ve en son olarak kaydederek çıkış yapın.^[3]

Hız aşırtma işlemi uygulanırken aniden saat hızlarını yükseltmek tavsiye edilmez. Bu saat hızları yavaş yavaş yükseltilerek bilgisayarın tepkileri (sıcaklıkları, fan hızları) kontrol edilir ve cihaz sağlığını tehdit etmeyecek bir seviye belirlenir.