Proletarya

Proletarya (/ˌproʊlɪˈtɛəriət/, Latince: proletarius), emek gücü dışında önemli bir ekonomik değere sahip olmayan, ücret karşılığında çalışan toplum üyelerinden oluşan bir sosyal sınıftır. Bu sınıfa mensup bireylere proletaryen ya da proleter denir. Marksist felsefeye göre, kapitalizm koşullarında proletarya, üretim araçlarına sahip olan burjuvazi sınıfı adına çalışmak zorunda kalan ve bunun karşılığında düşük ücretlerle yetinmeye zorlanan, sömürülen bir sınıftır.^[1]

Karl Marx, bu kapitalist baskının proletaryaya ulusal sınırları aşan ortak ekonomik ve siyasi çıkarlar sağladığını savundu.^[2] Ona göre bu durum, işçi sınıfını birleşmeye, kapitalist sınıftan iktidarı almaya ve sonunda sınıf ayrımlarının olmadığı sosyalist bir toplum kurmaya yöneltir.^[3]

Marksist teoride proletarya

Marksist teoride proletarya üretim araçlarına sahip olmayan sınıfın adıdır. Proleter ücret alan işçidir. Proletarya, Feodalizmin çözülmesiyle mülksüzleşen insanların, Emek gücünü belli bir ücret karşılığında satmaktan başka yaşam seçeneği kalmamasıyla ortaya çıkan, üretimdeki konumları itibarıyla belirli bir grup oluşturan kesimin sınıfsal olarak tanımlanmasıdır.

Marksizm proletarya ve burjuvaziyi (kapitalist sınıf) birbirinin zıddı iki pozisyona koyar, örnek olarak fabrika işçisi ücretini olabildiğince fazla almak isterken patron sayılan üretim araçlarına sahip insanlar da olabildiğince az vermeye çalışır.^[4] Bunun da ötesinde, her iki sınıf, üretimdeki yerleri ve toplumsal yaşamdaki konumlarıyla tamamen çatışma halindedirler. Bu çatışma geçici ve aşılabilir değildir aksine, ancak sınıfsız topluma geçildiğinde bitecek bir çatışmadır. Proletaryanın sınıfsal çıkarları, Marksist teoriye göre, mevcut toplumsal sistemin tamamen aşılmasını ve bir sınıf olarak kendisinin de ortadan kalkmasını gerektirmektedir, oysa burjuvazi kendi varlığını bu sistemin devam ettirilmesinde bulur.

Marksizm'e göre kapitalizm işçi sınıfının burjuvazi ("kapitalistler", üretim araçlarına sahip olanlar) tarafından sömürülmesine dayanır. Bu sömürü şöyle gerçekleşir: işçiler, kendi başlarına üretim araçlarına sahip olmayanlar, hayatlarını sürdürmek için bir iş bulmak zorundadırlar. Bir kapitalist tarafından işe alınırlar ve onun adına çalışmaya başlayarak ortaya çeşitli ürünler koyarlar. Daha sonra bu mal/ürünler kapitalistin kendi malı olur ve kapitalist bunları pazarlayarak/satarak gelen paranın hepsine el koyar. Kazanılan paranın bir bölümü işçinin "yevmiye"sine ayrılırken, diğer kısım (artı değer) giderler çıktıktan sonra kapitaliste kar olarak kalır ve döngü böyle devam eder. Yani "kar" bütünüyle emekten kaynaklanmaktadır. Bu yüzden Marksizme göre, birileri ortaya konan ürünün karşılığını tam olarak alamamakta birileri de emek harcamadan ürünün karşılığını hak etmeden almaktadır. Sınıf mücadelesi de tam bu noktadan temellenip çelişik toplum yapısına zemin hazırlamaktadır.

Ayrıca bakınız

• Burjuvazi
• İşçi sınıfı
• Proletarya diktatörlüğü
• Köylü sınıfı
• Emek fazlası
• Artı değer