Sümüklüböcek

Sümüklüböcek, kabuksuz veya kabuğu körelmiş karasal karındanbacaklılara (Gastropoda) verilen genel isimdir. Halk arasında genellikle böcek olarak düşünülse de, sümüklüböcekler yumuşakçalar (Mollusca) şubesine ait canlılardır.

Sümüklüböcekler
Sümüklüböcekler
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Mollusca Sınıf: Gastropoda

Sümüklüböcek denince akla genellikle karada yaşayan, akciğerli salyangozlar grubuna (Pulmonata) ait, kabuksuz türler gelir. Tatlı sularda yaşayan birkaç nadir tür dışında, çoğu nemli ve karasal bölgelerde bulunur. Yumuşak, nemli ve yapışkan gövdeleriyle tanınan bu canlılar, vücutlarının alt kısmındaki geniş, kaslı bir ayak sayesinde hareket eder. Bu yapı, gövdeyle birleşik gibi durduğu için sürünerek ilerliyorlarmış izlenimi verir. Hareket sırasında salgıladıkları mukus sayesinde zemin üzerinde kayarak ilerlerler ve geride ince, parlak bir iz bırakırlar.

Evrim ve Taksonomi

“Sümüklüböcek” adı, belirli bir bilimsel grubu değil; farklı evrimsel kökenlerden gelen birçok türü kapsayan bir tanımdır. Örneğin Arionidae, Limacidae, Philomycidae ve tropikal bölgelerde rastlanan Veronicellidae familyalarına ait türler genellikle bitkilerle beslenir. Öte yandan, Avrasya'da yaşayan Testacellidae familyası ise etçildir; diğer salyangozları ve yer solucanlarını avlar.

Sümüklüböceklerde kabuğun zaman içinde körelmesi veya tamamen ortadan kalkması, evrimsel olarak farklı ailelerde bağımsız şekilde ortaya çıkmıştır.Bu yüzden sümüklüböcekler tek bir atadan gelmez; yani bu grup polifiletiktir. Bu durum, yakınsak evrime güzel bir örnektir.

^[1]

Anatomi ve Fizyoloji

Sümüklüböceklerin baş kısmında iki çift tentakül (uzantı) bulunur. Üstteki tentaküllerin ucunda gözler, alttakilerde ise koku ve dokunma duyuları yer alır. Ağızlarında bulunan radula adlı zımpara benzeri yapı, üzerindeki binlerce mikroskobik diş sayesinde besinleri kazıyarak almalarını sağlar.

Vücutları kurumasın diye sürekli mukus üretirler. Bu mukus, aynı zamanda hareketlerini kolaylaştırır. Genellikle renksiz olan bu salgı, bazı türlerde savunma amacıyla mavi ya da yeşilimsi bir renkte olabilir. Kuraklık veya soğuk gibi zorlayıcı çevresel koşullarda metabolizmalarını yavaşlatarak yaz (estivasyon) veya kış uykusuna (hibernasyon) geçebilirler. Bazı türler, bu durumda 3 yıla kadar hareketsiz kalabilir.

Üreme

Sümüklüböcekler hermafrodit canlılardır; yani aynı bireyde hem dişi hem erkek üreme organları bulunur. Genellikle çiftleşerek döllenmeyi tercih etseler de, kendilerini de dölleyebilirler. Her bir sümüklüböcek, yumurtlama döneminde 100 ila 200 arasında yumurta bırakabilir. Gelişimleri doğrudandır, yani larva evresi geçirmeden doğrudan minik sümüklüböcekler olarak dünyaya gelirler.

Yaşam Alanları

Sümüklüböcekler nemli ve serin ortamlarda yaşamayı tercih eder. Türkiye’de özellikle Marmara ve Karadeniz Bölgesi yüksek yağış miktarı sayesinde bu canlılar için ideal ortam sunar. Tarım alanlarında, bahçelerde ve ormanlık bölgelerde yaygındırlar.