Mahmûd-ı Hayrânî Türbesi

Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi Akşehir’de bulunan tarihi bir türbedir. Türbeye adıni veren Seyyid Mahmud Hayranî Horasanlı Alevî Türkmen aşiretlerinden Kureyşan ocağı mensubudur.^[1]

Seyyid Mahmûd-ı Hayrânî (Alevî-Bektâşî Türkmen Pîri)
Ölüm	1269 Akşehir
Milliyet	Türkmen (Türk)
Etnik köken	Alevî Türkmen (Seyyid)
Vatandaşlık	Türkmen (Türk)
Din	İslam (Alevî-Bektâşî)
Ebeveyn(ler)	Seyyid Mesud Paşa (babası)
Aile	Necmeddin Ahmed (erkek kardeşi)

Alevî Türkmen Pîri Seyyid Mahmut Hayranî Türbesi

Yerleşim

Türbe Konya ili Akşehir ilçesinde kentin güney kesiminde Sultan Dağlarının kuzey yamaçları üzerinde ve 38°21′10″K 31°24′48″D koordinatlarındadır. Türbenin bulunduğu bahçe üzerinde ayrıca Ferruhşah Mescidi olarak bilinen bir mescit de yer alır.

Tarihi

Türbe Seyyid Mahmud Hayranî adlı bir sufi'nin türbesidir. İslam ansiklopedisi Seydi Mahmur hakkında şu bilgiyi vermektedir:Mahmûd-ı Hayrânî’nin Baba İlyas ve Hacı Bektaş ile münasebet içinde bulunduğuna bakılarak bu çevrelere mensup olduğu söylenebilir.^[2] Mahmud Hayrânî'nin ölüm tarihi dikkate alınınca, türbenin bir 13. Yüzyıl türbesi olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar binanın yapılış tarihi hakkında bir kayıt yoksa da sanduka üzerindeki 667 (yani Miladi 1268) binanın yapım tarihi olabilir. Bir kitabeye göre mimarı Asilzade Abdullah oğlu Ahmet’tir.^[3] Türbenin bahçesinde yer alan Ferruhşah Mescidi ise tarihi kayıtlara Osmanlı sultanı I. Bayezid’in (Yıldırım Bayezid) tutuklu olduğu yer olarak geçmiştir. 1402 yılındaki Ankara Savaşında Timur’a esir düşen Bayazit bir süre bu mescitte tutuklu kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda Bayazit’in ölümünden sonraki Fetret devrinde Akşehir de Karamanoğlu Beyliği sınırları içindeydi. Bu dönemde Karamanoğlu 2. Mehmet Bey (1402-1420) türbeyi restore ettirmiştir.^[4]

Seyyid Mahmud Hayrânî

İslam Ansiklopedisine göre Seyyid Mahmud'un babası Selçuklu devlet adamı Seyyid Mesut Paşa, dedesinin adı da Mahmut'tur.^[5] Alevi Türkmenlerin Türbelerine adını veren Seyyid Mahmud Hayrânî, Mevlana Celaleddin Rumi’nin bir öğrencisidir.^[1] Harran’da doğmuş, Konya’da Mevlana’dan ders almış, daha sonra Akşehir’e gelmiş ve 1268 yılında yine Akşehir’de ölmüştür. Büyük bir ihtimalle Nasrettin Hoca’nın da hocasıdır.^[4]

Teknik detaylar

Türbenin alt kısmı dörtgen planlı olup üst bölümü ise dairesel planlıdır. Çatısı koniktir. Türbe içinde tahta işçiliği ile dikkati çeken dört sanduka vardı. Ancak bu sandukalar çalınmış, çalınan sandukalardan ikisi henüz yurt dışına çıkarılmadan önce bulunarak Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ne teslim edilmiştir. Diğer sandukalar Danimarka'daki Kopenhag David Samling Müzesi'ndedir.^[6][7]