Talışlar

Talışlar veya Talişler (Talışça: Tolışon), Azerbaycan Cumhuriyeti'nin güneydoğu rayonları Lenkeran, Astara, Masallı ve Lerik^[5][6]), Baküde ve İran'ın kuzeydoğu eyaletleri Gilan ve Erdebil'de^[7] yaşayan İrani^[8][9] bir halktır.^[6]

Talışlar

Tolışon • تالشان
İran'da Talışlar (1933)
Toplam nüfus
y. 912.000
Önemli nüfusa sahip bölgeler
İran	300.000 – 400.000
Azerbaycan	200.000 – 300.000
Rusya	2529 (2010)[1]
Diller
Talışça
Din
İslam (Ağırlıklı olarak Şii, azınlık olarak Sünni)[2][3][4]
İlgili etnik gruplar
Diğer İran halkları

Azerbaycan'da sadece Astara rayonunda Sünni Talışlar yaşamaktadır. İran'da Sünni Talış nüfusu Azerbaycan'a kıyasla daha fazladır.

Talışca bazı kelimeler ve anlamları:

Türkçe	Talışça	Zazaca	Kurmanci (Kürt)
ben	az-mı	ez-mı	ez-mın
sen	tı	tı-to	tu-te
o	əv-əva	ya-o=yi-yê	ev-vi-vê
biz	əmə	ma	em-me
siz	şımə	şıma	hun-we
onlar	əvon	ê	ev-evan
sevmek	piə	hes kerden	hez kırın
yumurta	moğne-üyə	hak	hêk
ekmek	nün	nan	nan
ev	kə	çê-keye-ban	mal, ban
zemin	zəmin	erd	zemin-erd

Talışların büyük ataları İrani bir kabile olan Kadusiler olarak kabul edilir. Bu varsayımın tek nedeni, Talışların şimdi Kadusi kabilesinin yaşadığı bölgenin bir bölümünde yaşamalarıdır.^[10][11][12]

Tarih

Eski zamanlarda, Kadusiler burada yaşıyordu (antik Yunanca Καδούσιοι, Kadoúsioi, Lat. Cadusii) - komşularıyla sürekli savaş içinde olan güçlü bir İskit^[10] kabilesi kadusiler, Hazar Denizi'nin batı tarafında, Aras'ın güneyinde, Medya'nın Atropatena eyaletinde (modern İran Azerbaycanı ve Gilan bölgesinde) yaşadı. Savaşcı bir kabile olup kısa bir kılıç veya mızrak kullanırken; Herodot'a göre onlar mükemmel dart atıcılarıydılar dağlık yerlerde atlılar yerine savaşırlardı.^{[netleştirme gerekli]}

Kültür

Safevilerin Taliş'teki Şii dini propagandası kampanyası, bölgenin dağlık ve uzak konumu nedeniyle yarım kaldı. Bu nedenle İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki Talişlerin önemli bir kısmı Sünni İslam'a mensuptur. Taliş'in İran kısmındaki Talışların çoğunluğu Sünni ve Nakşibendi tarikatına mensuptur. Öte yandan, yaklaşık yirmi dört dağ köyü hariç, Taliş'in Azerbaycan kısmındaki Talışlıların çoğunluğu Şii'dir.^[13]

Hem İran hem de Azerbaycan'daki Talişlerin kendine özgü bir İran kimliğine sahip olmalarına rağmen Azerbaycan'daki önemi oldukça büyüktür. Azerbaycan'daki kimlikleri İranlılar ile Türkler arasındaki çatışma üzerine kuruludur.^[14]

Azerbaycan adına sürekli olarak sadakatsiz muameleye maruz kalmaları sonucunda güçlü bir öz kimlik duygusu geliştirdiler.Azerbaycan'da Talişlilerin İran kimliğinin gelişmesinin ana itici güçlerinden biri, Sovyet döneminden sonra ülkede Pan-Türkist ideolojinin yükselişiydi. Azerbaycan'da Talışi kimliği son birkaç on yılda önemli ölçüde arttı. Talış-Muğan Özerk Cumhuriyeti kaldırıldıktan sonra bile Azerbaycan'daki ve Rusya diasporasındaki Talışlılar bağımsız bir Talış devletinin kurulabileceği ihtimaline sıkı sıkıya inanıyorlar.^[14][15]