Tarık Günersel

Tarık Günersel (d. 27 Haziran 1953, İstanbul), Türk şair, öykücü, aforist, denemeci, librettist, çevirmen, dramaturg, oyuncu ve yönetmen.

Tarık Günersel
Doğum	27 Haziran 1953 (72 yaşında) İstanbul, Türkiye
Meslek	Şair, yazar, çevirmen, oyuncu
Milliyet	Türk
Eğitim	İstanbul Üniversitesi
Resmî site
tarikgunersel.com

Opera, tiyatro, sinema, edebiyat gibi pek çok alanda çalışan çok yönlü bir sanatçıdır. 2007-2009 döneminde Dünya Yazarlar Birliği PEN'in Türkiye Merkezi Başkanı olarak görev yapan sanatçı, 2010-12 yıllarında Uluslararası PEN'in Yönetim Kurulunda görev yapmıştır.^[1] İstanbul Şehir Tiyatroları'nda uzun yıllar dramaturg olarak çalışan sanatçı Perry Anderson, Samuel Beckett, Tim Burton, Arthur Miller, Václav Havel ve William Shakespeare gibi pek çok yazarın eserlerini Türkçeye çevirmiştir.

Yaşamı

27 Haziran 1953 günü İstanbul'da dünyaya geldi.^[2] Annesi Güngör Tanyeri tarafından yetiştirildi; edebiyat, tiyatro ve opera sevgilerini ona borçlu olduğunu belirtir. Çocukluğunda büyükbabası Necmeddin Günersel'in Mukadderat ve İrade adlı eserini yazış sürecinden, mizahsever siyasetçi babası İsmet Günersel ile çevirmen amcası Dr. Saffet Günersel'den etkilendi.

Kadıköy Maarif Koleji'nde okurken kazandığı AFS Uluslararası Bursu ile liseyi ABD'de bitirdi; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun oldu. Şiirleri ilk defa Murat Belge tarafından Birikim dergisinde yayınlandı. 1978'de çevirmen Füsun Günersel ile evlendi. 1980'de dünyaya gelen kızları Adalet Barış Günersel yazar ve eğitim psikoloğudur. Sanatçı, 12 Eylül döneminde dört yıl Suudî Arabistan'da İngilizce öğretmenliği yaptı (1982-86).

İlk librettosunu 15 yaşında iken tanıştığı Selman Ada'nın bestelemesi için 1988'de yazdı. Ali Baba ve Kırk Haramiler adlı bu eser, iki perdelik bir operadır. 1993'te Mavi Nokta Poetik Operası ve 2002'de Aşk-ı Memnu Operası ile 2013'te Başka Dünya (Another Planet) operasının librettolarını da yazdı. Başka Dünya'nın ilk temsili İstanbul DOB' tarafından gerçekleştirildi. Ada-Günersel ikilisi daha sonra Gogol'den esinle Palto (2018) ve 9 nano-operadan oluşan 9 Yansı (2019) adlı operaları yazdı.

1991-2014 yıllarında İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda dramaturg ve oyuncu olarak çalıştı; 2014 yazında emekli oldu. 2005-2019 yıllarında Birgün gazetesinde köşe yazıları yazdı.

Günersel 1992'de İstanbul'da şiir atölyesi kurdu. Atölye 1996'da Günersel'in öncülüğünde Şiir Uzayı Laboratuvarı (Poetic Space Lab)'na dönüştürüldü.^[3] Önerdiği Dünya Şiir Günü fikri, 1997'de Gülseli İnal ve Günersel'in teklifi ile PEN Türkiye Merkezi Genel Kurulunda görüşülüp kabul gördü. Bu öneri daha sonra Edinburgh'da düzenlenen 67. Uluslararası Pen Kongresi'nde görüşülüp kabul edilmiş ve 1999 yılında Dünya Şiir günü UNESCO tarafından 21 Mart olarak takvime alınmış, dünya çapında kutlanmaya başlamıştır.^[4][5]

2007-2009 döneminde ve 2011-2014 yıllarında PEN'in Türkiye Merkez Başkanı olarak görev yapan Günersel, 2010-12 dönemi için Tokyo'daki PEN Kongresi'nde Uluslararası Yönetim Kuruluna seçildi.

2005'te başlattığı Tiyatro Su TH20 oluşumu 2011'de davet ettiği sanatçılarla amatör bir kumpanya olarak gelişmeye başladı. T H2O bünyesinde Günersel'in yazıp yönettiği Bok Sosyolojisi adlı oyun sahnelendi.^[6] 2014'te Onur Somay ile Milyaryıl oyununun prömiyerini Ethos Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali bünyesinde yaptı.^[7]

ONK Ajans tarafından temsil edilen yazar 2005 yılında Kadıköy Maarif Koleji ve Anadolu Lisesi Mezunlar Derneği tarafından Kristal Martı ödülüne layık bulunmuştur.^[8] 2011'de 36. İsmet Kuntay Tiyatro Ödülleri'nde En İyi Dramaturg ödülünü kazandı.^[9] ABD'de yayınlanan World Literature Today (Günümüz Dünya Edebiyatı) dergisinin Ocak-Şubat 2011 sayısında yazarla kapsamlı bir röportaj yer almıştır.^[10]

Projeleri

Piyeslerinin edebî versiyonlarını destan veya öykü olarak da işleyen Günersel 1974'te ömür boyu gelişecek çok türde bir mozaik projesini oluşturdu. 'Bir çeşit melez destan' saydığı eserin 'kapsama alanı' evrenin ortaya çıkışından insanlık sonrasına uzanıyor.

Süzülüm adını verdiği 'fikirler seçerek yeniden yazmalar' ise Kutadgu Bilig ile Mesnevi gibi eserlerin izdüşümleridir.^{[kaynak belirtilmeli]} Özellikle görsel şiir ile nano-öykü türlerindeki verimleri ile tartışmalara yol açmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

2013 yılında Sampsonia Way internet dergisinde Dünya Uygarlığı Projesi yayınlandı. Bunu gezegenin farklı yerlerinden aydınların imzaladığı Declaration of Earth Civilization izledi.^[11]

2009'da tarihin 'doğaüstü bir güç varsayımı ile bağlantılı dönemlendirilmelerine' ve geleneksel takvimlere karşı çıktı. Yazının icadını dönüm noktası saymayı ve 'pratik bir yaklaşımla miladi yıla 4000 eklemeyi' önerdi. Öneri 3 Mart "6010"günü otuz imzacının desteğiyle basına sunuldu. Bu görüşünü daha sonra Evren'in yaşı (13.8 milyar yıl), ön-insanın 6 milyon yıl önce ayrışması ile iklim değişikliğinin tarıma elverişi ve Göbeklitepe bilgileri ile birleştirdi ve örneğin 2020 yılını 13,806,012,020 olarak yazmaya başladı -kısaca: 12020.^[12]

Eserlerinden bazıları

* "Sonsuzluk Solukları" -mozaik destan 1966-2021. Arfshop yayını, 2021 "İzdüşümler" Şiirsel tarih öyküleri, Kırmızı Kedi Yayını, 2018 Otmopoli'de Akşam, Şiirler, 160.Kilometre 2015 -33 yıl sonra şairin ilk şiir kitabı, tekrar basım Gezi, Seçilmiş Şiirler, Artshop 2014 Mevlana'ya Şükran, Şiirler, Bencekitap 2013 Labirentin Kâbusu, Şiir-Öykü mozaiği, Bencekitap 2012 Nasıl gidiyo' kölelik?, Manifesto, Bencekitap 2012 Toplu Piyesler 1 - İktidar Beşlemesi, Piyesler, Bencekitap 2012 Oluşmak- Yaşama Kılavuzu, Özdeyişler, Pan 2011 300 Yaş Konuşması, Öyküler (1971-2009) Helikopter 2009 Doğacı, Özdeyiler, Artshop 2008 49 poems from Mosaic, İngilizce Şiirler, Artshop 2008 İzler, Toplu Şiirler (1966-2006) YKY 2006 Bedenlere inanır mısınız?, öykü (1972-1999; Om yayını, 1999) Zaman Denen Oyuncak, Şiirler mozaiği; Om yayını, 1999) Kumlaşmak (1982-86 Aramco-Suudî Arabistan anıları; Kaf yayını, 1999) Uzay Bilinci, Özdeyişler (Broy, 1993) Muhafızgücü:1-Hayalgücü:0, şiirler-öyküler mozaiği, Gölge 1989 Planlar Kalıntı Olduğu Zaman, Şiirler, Yaşantı 1983 Bir 'Geçiş' Toplumunda, Öyküler, Yaşantı 1983 Otmopoli'de Akşam, Şiirler, Yaşantı 1982 Piyesler Friend or…? / "Dost mu,… ?" -kısa siyasal hiciv - 2 erkek, 2015 Altın Post, Komedi, 2 perde, 10+ oyuncu (Mitos-Boyut), 1995, 2012 Bay Fobi'nin Maceraları, Tek aktör için, 2010 Billennium/Milyaryıl, hiciv 1 perde, 2 aktör, 1999, 2014 5 Kız 1 Oğlan, 2 genç aktris için kısa piyes, 1999 Bok Sosyolojisi, 1 Perde, 2 aktör 1 aktris, 1975-2011 Büyüsayar, Hiciv, 1 perde, 10+ oyuncu, 1992 Galaksiler, 1 Perde, 1 aktris, 2012 İtiraf, 2 Perde, 2 aktör 2 aktris, 1988 Kader Planlayanlar, 1 Perdelik kara komedi, 2 aktör 2 aktris, 2010 Kahve Falı, Namık Kemal'in Akif Bey trajedisine nazire, komedi 2 Perde 10 oyuncu, 2004 Keman & Gitar, Komedi, 2 perde, 1 aktör 1 aktris, 2001 Mim oyunları, Vecihi Ofluoğlu için, 1991 Neron ile Agrippina, 2 perde, 3 aktör 3 aktris (Mitos-Boyut), 1992-2012 Piyanist ile Başbakan, Adnan Menderes'ten esinlenerek romantik dram, 2 perde, 2 aktör, 1 aktris, 2003,2012 Salondaki Uçurum, 1 perde, 3 aktör için, 1991 Tanrılar Aydayken, kısa hiciv 1973 Tolstoy'u Tehdit (Sonya ile Lev Tolstoy üzerine), 3 aktör 3 aktris, 2008 Uyurgezerler, Çocuk piyesi -kısa, 1992 Yaşasın Delilik, Trajikomedi, 1 perde, tek aktör için, 1993 "Yiğit Kızlar" - Kıbrıslı yazar Feyzan Korur'un iki öyküsünden hareketle 1 kadın oyuncu için 2 perde 2019 Zırhlı Kurt, IV.Mehmed'den esinle, 2 perde, 2 aktör 1 aktris, 1993-2011 Librettolar (Kompozitor Selman Ada için) "9 Yansı", Opera, 9 nano-opera birlikte 2019 "Palto", Opera, Gogol'den esinle, 2018 Başka Gezegen, Opera, 2012-13 Robinson, Bale, 2010-15 Aşkı-Memnu, Opera 2 Perde 2002 Mavi Nokta, Poetik Opera, 1993 Ali Baba ve Kırk Haramiler, Opera 2 Perde, 1989 "Dancing Anna Frank" -besteci Daniel Galay için, 2016 Senaryolar Eğreti Gelin, Şükran Kozalı'dan hareketle, 2000 Vuslat, Şükran Kozalı'nın romanından hareketle, 2014

Süzülümler Afrika Mitolojisi - Yaratılış efsanesi Buddha'nın fikirlerinden Fatih Sultan Mehmed - Divan Hafız-ı Şirazi - Divan Heraklit - Fragmanlar Herodot Tarihi İncil - Ester, Eyüp, Ezgiler Ezgisi, Vaiz ile Süleyman ve İsa'nın özdeyişlerinden Konfüçyus'un fikirlerinden Laozi'nin fikirlerinden Mevlana Celaleddin Rumi - Mesnevi Molla Cami - Baharistan Narayana'nın fikirlerinden 15.yy Kore Kralı Sejong'un fikirleri ile hayatından Şeyh Galib - Divan Upanişadlar Yavuz Sultan Selim - Divan Yusuf Has Hacib- Kutadgu Bilig Edebiyattan tiyatroya uyarlamalar Anna Frank Olmak, Anna Frank - Tek aktris için 2008 Aşk-ı Memnu, Halid Ziya Uşaklıgil 1999 Aşkın Gözyaşları, Sinan Yağmur"un aynı adlı roman üçlemesinden 2013 Kiralık Konak, Yakup Kadri Karaosmanoğlu 2003 Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Ahmet Hamdi Tanpınar (3 aktör 2 aktris için) 2003 Son Sığınak, Reşat Nuri Güntekin 2005 Yıldız olmak kolay mı!", Nahid Sırrı Örik 2004 Performanslar Naturally / Tabiatiyle, 2009 Antalya - Hacettepe Üni. tarafından düzenlenen Uluslararası Kongre Beyaz Baston, 27 Mart 2001, İstanbul-İstiklâl Caddesi Tecrit, F Tipi Cezaevine karşı insansız sahne tasarımı ile monoton ses, 2000 Osmanlı Ferdiyet Fırkası Kuruluyor, Performans Günleri'nde sunum, İstanbul AKM 1996 Çeviriler Perry Anderson: Antinomies of Antonio Gramsci / Gramsci, Salyangoz yayını 2008 (Belge 1988) Gülşah Banda: Nemrut / Nimrod, Piyes, İngilizceye Samuel Beckett: Godot'yu Beklerken -Uğur Ün ile, Fransızca ile İngilizceden, Kabalcı yayını Giorgo Botonakis: Orestes Tim Burton: Melancholy Death of Oyster Boy and other stories / İstiridye Çocuğun Hüzünlü Ölümü ve başka öyküler, Om yayını 2000 Ben Elton: Popcorn / Şiddet Market Vaclav Havel: Leaving / Ayrılış Savyon Liebrecht: The Banality of Love / Aşkın Sıradanlığı Arthur Miller: Mr Peters'Connections / Bay Peters'ın Bağlantıları, Kabalcı Sean O'Casey: The End of the Beginning / Tam Başlamışken Stephen Poliakoff: "Hitting Town/Şehirde Bir Gece William Shakespeare: Hamlet Kırmızı Kedi 2020 İzzet Yasar: Esther Kyra, Senaryo, İngilizceye

Tiyatro oyunları

Rol aldığı oyunlar

• "Baba Kız (Otto-Anna Frank)- T.Günersel, Tiyatro Su, 2019
• Milyaryıl, T.Günersel, Tiyatro Su, 2014
• Aşk-ı Memnu, T. Günersel, İstanbul Şehir Tiyatrosu (2000-2004)
• Bizans Düştü, Turan Oflazoğlu, İstanbul Şehir Tiyatrosu
• Deli, Refik Erduran, İstanbul Şehir Tiyatrosu (1992)
• Kara Komplo / Moliere, Bulgakov, İstanbul Şehir Tiyatrosu (1993)
• "Neron ile Agrippina", T.Günersel, Yönetmen: Özkan Schulze, Arama Tiyatrosu (2006)
• Yaşasın Delilik, T.Günersel, Tiyatro Su (2005)

Yönettiği oyunlar

• Bok Sosyolojisi, T.Günersel, Tiyatro Su 2011
• Büyüsayar, T.Günersel, İstanbul Şehir Tiyatrosu Gençlik Günleri 1992
• İş Teklifi, T.Günersel, Maarifliler Tiyatro Grubu 1995
• Kiralık Konak, Yakup Kadri Karaosmanoğlu - T.Günersel, İstanbul Şehir Tiyatrosu 2004
• Uyurgezerler, Çocuk Oyunu, T.Günersel, İSTEK Vakfı Beyhan Aral Lisesi 1992
• Yaşasın Delilik, T.Günersel, Tiyatro Su 2005
• Yıldızların Öbür Yanı, T.Günersel, Maarifliler Tiyatro Grubu 1994

Dramaturg olarak çalıştığı oyunlardan bazıları

• Godot'yu Beklerken, Samuel Beckett, Yönetmen: Orhan Alkaya
• Hepsi Oğlumdu, Arthur Miller, Yönetmen: Burçin Oraloğlu
• Metro Canavarı, Gürkan Gür, Yönetmen: Engin Alkan
• Pazartesi Perşembe, Musahipzade Celal, Yönetmen: Engin Gürmen
• Tensing, Memet Baydur, Yönetmen: Çetin İpekkaya

Filmografisi

• Eğreti Gelin Ladik - 2015 Sinema filmi: Senaryo: Zaim Güvenç-Şükran Kozalı Dramaturg: T.Günersel Yöneten: Zaim Güvenç-Deniz Güvenç
• Uzak İhtimal - 2009 Sinema filmi Yöneten: Mahmut Fazıl Coşkun
• Her Şey Aşk İçin - 2002 Dizi - Yöneten: Atıf Yılmaz
• Abdülhamid Düşerken - 2002 Nahid Sırrı Örik - Yöneten: Ziya Öztan Çetin Öner, Meltem Cumbul… ile.
• İkinci Bahar - 1998 Yöneten: Atıf Yıllmaz - Türkan Şoray ile.
• Cumhuriyet - 1998 Yöneten: Ziya Öztan - Rutkay Aziz, Savaş Dinçel, Dolunay Soysert… ile
• Bir Sonbahar Hikâyesi - 1994 Yöneten: Yavuz Özkan - Zuhal Olcay ile.
• Tatlı Betüş - 1993 - TV dizisi - Yöneten Atıf Yılmaz
• Sarı Tebessüm - 1992 Yöneten: Seçkin Yasar
• Düş Gezginleri - 1992 Yöneten: Atıf Yılmaz
• Ölü Bir Deniz - 1989 Roman: Erhan Bener Yöneten: Atıf Yılmaz - Türkan Şoray ile
• Düşman - 1977 Sabahattin Ali - Yöneten: Aydın Çeçen Görüntü Yönetmeni Kaya Tanyeri. Salih Dündar ile.