Terapötik aşılar

Terapötik aşı, bir hastalık veya enfeksiyon meydana geldikten sonra uygulanan bir aşıdır. Terapötik aşı, bir enfeksiyonla savaşmak için hastanın bağışıklık sistemini harekete geçirerek çalışır. Terapötik bir aşı, profilaktik bir aşıdan farklıdır; profilaktik aşılar bireylere enfeksiyon veya hastalıktan kaçınmak için bir önlem olarak uygulanırken, terapötik aşılar birey hastalık veya enfeksiyondan zaten etkilendikten sonra uygulanır. Terapötik aşı, vücudu gelecekteki hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı korumak için bağışıklık kazandırmak yerine vücuttaki mevcut bir enfeksiyonla savaşır.^[1]

Terapötik aşılar çoğunlukla viral enfeksiyonlara karşı kullanılır. Kronik viral enfeksiyonlardan etkilenen hastalara, bağışıklık sistemleri yeterince etkili antikor üretemediği için terapötik aşılar uygulanır.^[2]

Dendreon tarafından geliştirilen Provenge, 2010 yılında FDA tarafından onaylanan ilk terapötik aşı olmuştur. Bu terapötik aşı, hastaların kendi beyaz kan hücrelerinin alındığı ve kanser hücrelerini farklılaştırmak ve onlarla savaşmak üzere eğitmek için ilaçla (aşı) tedavi edildiği prostat kanserinin tedavisine yardımcı olmuştur.^[3]

Terapötik aşılar, çoğunlukla viral enfeksiyonlar ve çeşitli kanser türleri için kullanılan yeni bir aşı şeklidir. Terapötik bir aşı, bağışıklık sisteminin kanserli hücreler veya virüs gibi yabancı bir ajanı tanımasına yardımcı olur. Terapötik aşıların spesifik türü antijen aşılarını içerir. Antijen aşılarında, bağışıklık sistemini aktive etmek için vücut yabancı bir ajanla tanıştırılır, böylece daha sonra karşılaşıldığında ajanı tanır.^[4]

Türler

İki tür terapötik aşı vardır:

Otolog aşılar

Otolog, 'kişinin kendisinden elde edilen' anlamına gelir - otolog aşı, bireyin kanser hücreleri veya bağışıklık sistemi hücreleri olabilen kendi hücrelerinden yapılan kişiselleştirilmiş bir aşıdır.^[5]

Allojenik aşılar

Allo 'diğer' anlamına gelmektedir. Allojenik aşılar, öncelikle laboratuvarda yetiştirilen farklı bir bireyin kanser hücrelerinden yapılan kanser aşılarıdır.^[6]

Terapötik aşıların profilaktik aşılardan farkı

Terapötik aşı kavramı farklıdır. Bir kişi aşı kelimesini duyduğunda aklına belli bir hastalığa karşı korunma düşüncesi gelir. Ancak terapötik aşılar bir tedavi yöntemidir. Diğer aşılarda olduğu gibi, bağışıklık sistemi belirli bir hedefe karşı düzenlenir. Ana amaç bağışıklık sistemi aktivitesini artırmaktır. Bu tür aşılar çeşitli hastalıkların ve viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılabilir.^[7][8] HIV, kanser, dang humması, kolera, difteri gibi çeşitli ölümcül hastalıklara karşı aşı geliştirmek için çaba sarf edilmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

HIV'e karşı terapötik aşılar

HIV'in şimdiye kadar aşısı yoktu, ancak terapötik aşılar HIV için çığır açabilir. Bu tür aşılar, etkilenen hastaların bağışıklık sistemlerini hastalıkla savaşacak şekilde güçlendirecektir. Birçok araştırmacı HIV'in AIDS'e ilerlemesini yavaşlatmak amacıyla tedavi edici HIV aşıları geliştirmeye ve test etmeye çalışmaktadır. HIV'den etkilenen kişilerde normalde antiretroviral tedavi (ART) kullanımı ile tespit edilemeyen düzeyde HIV bulunmaktadır.^[9] HIV için terapötik aşılar işe yararsa, birçok hayat kurtulacaktır. AIDSinfo tarafından yürütülenler gibi HIV terapötik aşıları için birçok klinik çalışma yürütülmektedir, çalışmaların özetleri web sitelerinde mevcuttur.^[10]

Kansere karşı terapötik aşı

Kanser, son yıllardaki ölümlerin önde gelen nedenidir. Kanser türleri ve evreleri zaman içinde evrim geçirmiş ve kanseri tedavi etmeye yönelik çabalar da artmıştır. Şu anda tüm dünyada devam eden yaklaşık 369 kanser aşısı çalışması bulunmaktadır.^[11]

ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanmış üç kanser terapötik aşısı bulunmaktadır, bunlar aşağıdaki gibidir;

Provenge, prostat kanseri için dendritik hücre bazlı bir aşı olan Sipuleucel-T'dir.^[12] Bacillus Calmettle-Guerin (TheraCys), mesane invaziv kanseri için Mycobacterium bovis suşunu kullanan canlı zayıflatılmış bir aşıdır. Talimogene laherparepvec (T-VEC veya Imlygic) ileri onkolitik melanom için bir aşıdır.^[13]