Toju Tuvaları

Toju Tuvaları (kendilerince: Тугалар Tugalar ya da Тухалар Tuhalar; Rusça Тувинцы-тоджинцы Tuvintsı-tocintsı, Тоджинцы Tocintsı), Rusya'da Tuva Cumhuriyetinin kuzeydoğu bölgesindeki Toju kojuununda (Тожу кожуун, Toju kojuun) yaşayan Türk halklarından Tuvaların bir boyu.

Toju Tuvaları
(Тугалар / Тухалар)

[[Dosya:Tozhu Tuvan.jpg<center>İy [Ий] Nehri civarında bir Toju Tuva erkeği, 1897|frameless]]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Rusya (Tuva Cumhuriyeti)	4.435[1]
Diller
Tuvaca
Din
Tengricilik, Lamaizm

Çum adı verilen göçebeliğe uygun Sibirya Türk çadırı

Nüfus

Yerleşim merkezlerine göre Toju Tıvalarının nüfusu 2002 yılında:

Tıva'da: ortalama 4000'den fazla bir nüfusa sahiptirler.

• Kungurtug beldesi — 1785 kişi;
• Adırkejik köyünde — 1096 kişi;
• İy beldesinde — 1077 kişi;
• Sıstıg-Hem beldesinde — 155 kişi;
• Çazılar beldesinde — 119 kişi.

Tarih

Günümüzde Toju Tuvalarının yaşadığı Toju kojuununda eskiden Samoyed halkları ile Yenisey dillerini konuşan halklar yaşardı ve bunların bir kısmı Tuva adı altında Türkleşmiştir^[2]

Dil

Toju Tuvalarının dili Sayan dilleri grubunun Tayga alt grubundan Tuvacanın Doğu (Kuzeydoğu) lehçeleri grubuna girer ve İrkutsk oblastındaki Tofalar ile Moğolistan'daki Duhalar ve Buryatya'daki Soyotların dillerine yakındır.

Edebiyat

Toju Tuva edebiyatının sözlü gelenekleri arasında destanlar, masallar, şarkılar, atasözü ve deyimler sayılabilir. Şiirleri değişik türlerdedir. Tuva müziği epiktir.^[2]

Ekonomi

Toju Tuvaları diğer Batı ve Merkezi Tuvaların aksine taygada yaşarlar ve burada rengeyiği yetiştiriciliği yaparlar. Bunun yanı sıra avcılık, balıkçılık ve yabani bitki toplayıcılık da yaparlar. Toju Tuva kadınları sarana adı verilen Türk zambağı (Lilium martagon) soğanlarını da toplarlar ve bu toplama aile başına 100 kilo veya daha fazla tutar ve bu soğanlar kurutulup deri çanta içinde muhafaza edilir. Sibirya sediri (Pinus sibirica) adı verilen çam türünün fıstıkları da toplanır. Huş ağacı kabuğu üretimi ve deri ve post işleme evde yapılan uğraşlardandır. En bilinen meslekleri arasında demircilik ile marangozluk gelir.^[2]

Barınak

Geleneksel Toju Tuva barınağı çum tipinde çadırlardır ve bunlar huş ağacı kabuğuyla kaplı sırıklara sığın geyiğinin derisiyle kaplanmasıyla yapılır.^[2]

Şenlikler

Yılbaşı (шагаа şagaa), keçe alışveriş festivalleri, düğün, doğum töreni, saç kesme töreni ve Lamaizm (Tibet Budizmi) gerekleri ile güreş (хуреш hureş), at yarışı gibi şenlikler Toju tuvalarının bir araya gelip eğlendikleri etkinliklerdir.^[2]