En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
WikiLeaks
Sivil toplum kuruluşu Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
WikiLeaks, anonim kaynaklara dayanarak hassas belgeler yayımlayan ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. Bağış[13] ve medya ortaklıkları yoluyla finanse edilmektedir. 2006-2016 arasındaki 10 yıllık süreçte 10 milyon belge yayımladığı[14] belirtilen organizasyonun kurucusu ve yöneticisi Avustralyalı internet aktivisti Julian Assange’dır.[15] Kristinn Hrafnsson, 2018 yılından beri sorumlu editörlüğünü yürütmektedir.[16]
 | Bu madde, İngilizce Vikipedi'de yer alan aynı konulu maddeden Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir. Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız.
|
Kuruluş başlangıçta Afganistan’daki savaş harcamaları,[17] Kenya’da yolsuzluk soruşturmaları,[18][19] Guantanamo Körfezi’ndeki Amerikan hapishanelerinin operasyon bilgilerini[20][21] yayımlamıştır. 2012’de “Suriye Dosyaları” ismiyle iki milyondan fazla e-postayı ifşa etmiştir.[22][23]
2016'daki Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri sırasında Democratic National Committee (DNC) ve Hillary Clinton’un kampanya yöneticisi John Podesta’nın çeşitli belge ve e-postalarını yayımlayarak[24] kampanyaya verdiği zarar tartışma konusu olmuştur.[25]
Yayımladığı sosyal güvenlik ve kredi kartı numaraları ve sağlık bilgileriyle[26][27] vatandaşların mahremiyetine özen göstermemenin yanı sıra Panama Belgeleri karşısında aldığı tutum[28] ve Rusya ile ilgili tartışmalı konulardaki pasif yaklaşımı, Wikileaks’in başlıca eleştirilme sebepleri olmuştur.[29]
Remove ads
Yönetimi ve tarihçesi
WikiLeaks'in kurucuları Asya, ABD, Tayvan, Avrupa, Avustralya ve Güney Afrikalı gazeteciler, matematikçiler ve şirket teknologlarıdır.[30] Avustralyalı gazeteci ve internet aktivisti Julian Assange, organizasyonun "kalbi ve ruhu"dur.[31][32]
Site 4 Ekim 2006 tarihinde yayına girmiş olup kayıtlı olduğu ülke ABD'dir.[33] Sitenin ziyaret edilme oranının en yüksek olduğu ülke 29 Kasım 2010 itibarı ile İsveç'tir. İsveç'i İtalya ve Hollanda izlemektedir.[34]
Remove ads
Yayımlar
Özetle
Bakış açısı
WikiLeaks belgelerinin ilk bölümü, Tor ağında bir düğüm sunucusunun sahibi tarafından yayımlandı. Kullanıcı, Çinli hackerların bu ağı yabancı hükümetlerden bilgi toplamak için kullandığını fark ettikten sonra bu bilgileri kaydetmeye başladı. Bu, Assange'ın, katkıda bulunmak isteyenlere WikiLeaks'in çalışan bir sistem olduğunu göstermesine ve "on üç ülkeden bir milyondan fazla belge aldığını" söylemesine olanak sağladı.[35]
2006–2008
- WikiLeaks'in yayımladığı ilk belge; Aralık 2006'da, isyancı lider Şeyh Hasan Dahir Aweys tarafından imzalanan, Somali hükûmet yetkililerinin suikast kararıydı. Assange ve WikiLeaks, belgenin gerçekliğinden emin değildi ve belgenin gerçekliği hiçbir zaman belirlenemedi.[35]
- Ağustos 2007'de, İngiliz gazetesi The Guardian, WikiLeaks aracılığıyla sağlanan bilgilere dayanarak eski Kenya lideri Daniel arap Moi'nin ailesinin yolsuzluğu hakkında bir hikaye yayımladı. Yolsuzluk, şiddetin gölgelediği seçimde önemli bir sorundu. Assange'a göre, "Sonunda 1300 kişi öldürüldü ve 350.000 kişi yerinden edildi. Bu, bizim sızıntımızın bir sonucuydu. Öte yandan, Kenya halkının bu bilgiye hakkı vardı ve Kenya'da yılda 40.000 çocuk sıtmadan ölüyor. Ve çok daha fazlası Kenya'dan para çekilmesi ve Kenya şilininin değerinin düşürülmesi sonucu ölüyor".[36][37][38]
- Kasım 2007'de, ABD Ordusunun Guantanamo Kampı'ndaki protokolünü ayrıntılı olarak açıklayan "Camp Delta için Standart İşletim Prosedürleri"nin Mart 2003 kopyası yayımlandı. Belge, bazı tutukluların Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nce tutuklanması yasak kişiler olduğunu ortaya koydu; bu, ABD ordusunun geçmişte defalarca reddettiği bir şeydi.[39] Guantanamo Körfezi El Kitabı, tutukluların transferine yönelik prosedürleri ve Cenevre sözleşmelerinin kurallarından kaçınma yöntemlerini içeriyordu.[40]
- Şubat 2008'de WikiLeaks, Rudolf Elmer tarafından WikiLeaks'e verilen İsviçre Bankası Julius Baer'in Cayman Adaları şubesinde kara para aklama ve vergi kaçırmaya karıştığını gösterdiğini iddia ettiği belgeleri yayımladı; bunun sonucunda banka WikiLeaks'e dava açıp wikileaks.org'un faaliyetlerini geçici olarak askıya alan bir ihtiyati tedbir aldı.[41] Kaliforniya hükümeti, WikiLeaks'in hizmet sağlayıcısı olan Dynadot'un 18 Şubat 2008'de sitenin alan adını (wikileaks.org) engelletti. Web sitesi anında yansıtıldı ve ayın ilerleyen günlerinde yargıç, Amerika Birleşik Devletleri Anayasası Birinci Değişikliği endişelerini ve yasal yargı yetkisiyle ilgili soruları gerekçe göstererek önceki kararını bozdu.[42][43]
- Mart 2008'de WikiLeaks, "Scientology'nin toplanmış gizli 'İncilleri'" olarak adlandırdığı belgeleri yayımladı ve üç gün sonra telif hakkını ihlal ettikleri gerekçesiyle kendilerine dava açmakla tehdit eden mektuplar aldı.[44]
- Eylül 2008'de, 2008 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri kampanyaları sırasında, Cumhuriyetçi başkan yardımcısı adayı Sarah Palin'e ait bir Yahoo hesabının içeriği, 4chan kullanıcısı David Kernell tarafından hacklendikten sonra WikiLeaks'te yayımlandı.[45][46][47]
- Kasım 2008'de, aşırı sağcı İngiliz Ulusal Partisi'nin üye listesi, bir web günlüğünde kısa bir süre göründükten sonra WikiLeaks'e gönderildi.[48] Bir yıl sonra, Ekim 2009'da, parti lideri Nick Griffin tarafından 'kötü niyetli bir sahtecilik' olduğu söylenen bir başka üye listesi daha sızdırıldı.[49]
2009
- WikiLeaks, 2008 ve 2009 yıllarında Avustralya, Danimarka, Norveç ve Tayland'a ait yasaklı veya yasa dışı web adresleri listeleri yayımladı. Bunlar çocuk pornografisine erişimi engellemek için oluşturulmuştu, ancak bağlantıların yarısı çevrimiçi poker siteleri, YouTube bağlantıları, düzenli eşcinsel ve heteroseksüel porno siteleri, Wikipedia maddeleri, ötanazi siteleri, satanist siteler, fetiş siteleri, Hristiyan siteleri gibi uç dinlerin web siteleri, bir tur operatörünün web sitesi ve hatta Queensland'lı bir diş hekiminin web sitesi gibi alakasız sitelere yönlendiriyordu. WikiLeaks'in bazı sayfaları, Danimarka kara listesini yayımladıktan sonra Avustralya'nın kara listesine de eklendi. Avustralyalı yetkililere göre, WikiLeaks tarafından yayımlanan bağlantıların bazıları "hiçbir zaman şikayete veya ACMA soruşturmasına konu olmamış ve ACMA kara listesine hiç dahil edilmemiştir."[50][51][52][53]
- WikiLeaks, Ocak 2009'da 2008 Peru petrol skandalına karışan Perulu politikacı ve iş adamlarına ait 86 telefon dinleme kaydını yayımladı.[54]
- Şubat ayında WikiLeaks, NATO'nun Afganistan'a ilişkin Ana Planının ve Pentagon Merkez Komutanlığı (CENTCOM) sitesinde yer alan üç başka gizli veya kısıtlı NATO belgesinin şifresini kırarak yayımladı.[55][56]
- WikiLeaks, Şubat ayında 6.780 Kongre Araştırma Servisi raporunu yayımladı,[57] Mart ayında ise The Guardian'ın internet sitesinden kaldırılması emredilen Barclays Bank'a ait bir dizi belge yayımlandı.[58]
- Temmuz ayında WikiLeaks, İran'ın Natanz nükleer tesisinde "ciddi bir nükleer kaza" yaşandığını ortaya koyan bir rapor yayımladı.[59] Medya raporlarına göre, kaza, ABD ve İsrail tarafından geliştirildiği iddia edilen bir siber silah olan Stuxnet bilgisayar solucanı kullanılarak İran'ın nükleer programına düzenlenen bir siber saldırının doğrudan sonucu olabilir.[60][61]
- Eylül ayında, 2008-2012 İzlanda mali krizine yol açan İzlanda bankacılık sektörünün çöküşünden kısa bir süre önce Kaupthing Bank'ın iç belgeleri sızdırıldı. Belgede, bankanın çeşitli sahiplerine şüpheli büyüklükte meblağlarda kredi verildiği ve büyük borçların silindiği ortaya çıktı.[62]
- WikiLeaks, Ekim ayında, güvenlik servislerine belgelerin sızdırılmasını nasıl önleyecekleri konusunda tavsiyelerde bulunan İngiliz belgesi Ortak Hizmetler Protokolü 440'ı yayımladı.[63]
- Kasım ayında, 11 Eylül saldırıları günü gönderilen çağrı cihazı mesajlarının 570.000 kaydı yayımlandı.[64][65][66] Bunlar arasında Pentagon, FBI, Federal Acil Durum Yönetim Ajansı ve New York Polis Departmanı'ndan felakete yanıt olarak gönderilen mesajlar da vardı.[67]
Remove ads
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads