İran'daki Yahudilerin tarihi
From Wikipedia, the free encyclopedia
İran'daki Yahudilerin tarihinin başlangıcı Antik çağın son zamanlarına rastlar. Dini kitaplar olan Yeşaya, Daniel, Ezra ve Nehemya kitaplarında Yahudilerin Pars İmparatorluğu'ndaki yaşamı ve deneyimleri aktarılmıştır. Ezra kitabında, Pars Krallarının Yahudilerin Kudüs'e dönmesine ve Tapınağın tekrar inşa edilmesine izin verdiği yazılıdır; "İsrail Tanrısı'nın buyruğu ve Pers kralları Koreş'in, Darius'un, Artahşasta'nın buyrukları uyarınca tapınağın yapımını bitirdiler."[1] Yahudi tarihi için önemli olan bu olay M.Ö. 6. yüzyılda gerçekleşti ve bu sırada İran'da köklü ve etkili bir Yahudi cemaati bulunmaktaydı.
V. Şalmaneser'in M.Ö. 722'de Kuzey İsrail Krallığını fethedip İsrailoğullarını (bkz. Kayıp On Kabile) Horasan'a esarete göndermesiyle başlayan Yahudi diyasporasından başlayarak, Yahudiler bugünkü İran topraklarında 2700 yıldan uzun süredir yaşamaktadır. Babilliler, M.Ö. 586'da Judea'daki Yahudileri sürgüne gönderdiler. Antik İran'a göç eden Yahudiler kendi cemaatlerinin içinde yaşadılar. Antik Fars Yahudilerinin cemaatlerinin mekanı İran ile sınırlı olmayıp aynı zamanda Afganistan, Azerbaycan, Kuzeybatı Hindistan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan'dadır.
Bazı cemaatler diğer Yahudi cemaatlerinden soyutlanmışlardır, bu nedenle "Fars Yahudisi" deyimi, dilsel veya coğrafi birliği simgelemekte olup aynı tarihi paylaştıkları anlamına gelmemektedir. Pars İmparatorluğu'nun zirveye ulaştığı anda ülkedeki Yahudi nüfusunun tüm nüfusa oranının %20 olduğu düşünülmektedir.[2] Encyclopædia Britannica'ya göre: "İran Yahudileri geçmişlerini M.Ö. 6. yüzyıla, Babil Sürgününe dayandırır; Ermeniler gibi, etnisitelerini, dillerini ve dini kimliklerini korumuşlardır."[3] Fakat, Kongre Kütüphanesi çalışmalarına göre, "Asırların geçmesiyle İran Yahudileri fiziksel, kültürel ve dilsel olarak gayri-Yahudi nüfusa kıyasla ayırt edilemez hale gelmiştir. Yahudilerin çoğu anadil olarak Farsçayı kullanmakta olup çok küçük bir grup Kürtçe konuşmaktadır."[4]