Космос техникасында атмосферага керү ул космик аппаратның атмосферага керү фазасын аңлата. Тышкы газ мохитенең аэродинамик каршылыгы аркасында зур тизлектә хәрәкәт итүче аппаратның тышчасы шактый температурага кадәр җылытыла. Әгәр объект атмосферага керүгә түзәргә тиеш булса, аңа җылылык, кагыйдә буларак, абляцион саклау кирәк.
| Викибирелмәләрдә элемент юк |
Термин пилотлы очу объектлары өчен генә түгел, ә космик зондлар, континенталь-ара ракеталар башлыклары, пробалы капсулалар, шулай ук яндырылырга мөмкин булган объектлар өчен дә кулланыла, мәсәлән, сарыф ителгән ракета баскычлары яки срокны үтәгән спутниклар. Бу төшенчә орбиталь тизлекнең бик аз өлешенә генә ирешкән объектлар өчен кулланылмый, шуңа күрә термик йөкләнеш аз кала.[1]
Орбитадан төшү тормоз двигательләрен эшләтеп җибәрүдән башлана. Америка космик корабы, мәсәлән, тормоз импульсы өчен (deorbit burn) орбиталь маневрлау системасының аз куәтле двигательләрен якынча өч минут эшли. Тизлекне 1 % ка гына киметү (якынча 90 м/с) атмосферага җирнең каршы ягындагы эллиптик траектория буенча керергә мөмкинлек бирә. Ракета очкычының формасы һәм һөҗүм почмагы күтәрү көчен барлыкка китерә, ул атмосфераның тыгыз катламнарына төшүне тоткарлый һәм шулай итеп энергиянең вакыт диссипациясен суза.[2][3]
Җир атмосферасына керү этаплары
Зур коткарылмый торган космик аппаратның керү урыны
- 140 км — һава басымы 0,25 Па (0,0000025 атмосфера) тәшкил итә[4];
- 122 км атмосфераның космик аппаратка аэродинамик йогынтысының беренче күренекле билгеләре[5];
- 100110 км чыгып торган детальләр (антенналар һәм кояш батареяләре)яна башлый;
- 80-90 км объектны җимерү һәм зур җимерекләргә бүлү;
- 40-80 км адиабатик кысылудан һаваны максималь ионлаштыру һәм җылыту;
- 60-70 км зур өлешләрне вак фрагментларга бүлеп җимерү максимумы;
- 4050 км Фрагментациянең тәмамлануы һәм янмаган җимерекләрнең җир өслегенә төшүе.[6][7]
Кечкенә коткарылмый торган аппаратка керү
Кечкенә һәм нечкә конструкцияле иярченнәр иртәрәк таркала башлый һәм атмосферада тузан калдыклары таралу белән тулысынча янып бетә ала.
Куллану өлкәләре
Җиргә кайту
Пилотлы космонавтикада атмосферага керү күп тапкыр кулланыла торган транспорт системаларының (Спейс шаттл, Буран) төшә торган аппаратлары, шулай ук космик кораблар (Союз, Аполлон, Шэньчжоу, Dragon SpaceX) кайтканда котылгысыз, алар атмосферага керү юлын космонавтларның тормышын куркыныч астына куймастан, һәлакәтле зыянсыз үтәргә тиеш.
Күп баскычлы ракетаның һәр старты нәтиҗәсендә, эшләп беткән баскычлар атмосферага керә һәм өлешчә/тулысынча янып бетә.
Эксплуатациядән чыккан nүбән орбиталы иярченнәрне дә орбитадан аңлы рәвештә алып китәләр, шуннан соң алар янып бетәләр (тулысынча яки өлешчә). Планлы мәгълүмат биргәндә керү траекториясе янмаган эре фрагментлар океанга (космос кораблары зираты буларак билгеле булган районга) яки кеше яшәми торган коры җир районнарына төшсен өчен сайлана. Билгеле мисал Россиянең Мир космик станциясен су басу.[8]
Орбитадан чыгару
1971 елда дөньяда беренче Салют-1 орбиталь станциясе, Союз-11 авариясеннән соң, аңлы рәвештә орбитадан тыныч океанга төшерелә. Салют-6 һәм Мир шулай ук контрольдә тотылган рәвештә орбитадан төшерелгән[9].
Искәрмәләр
Сылтамалар
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
