Барсакелмес
From Wikipedia, the free encyclopedia
Барсакилмәс (каз. Барсакелмес) — Арал Диңгезендә элеккеге утрау, хәзерге заманда Казакъстанның Кызылурда өлксенең Арал районында урочище.
Арал шәһәреннән 180 км дан көньяк-көнбатышта урнашкан. Климат кинәт континенталь, коры (уртача еллык явым-төшемнәр микъдары 128 мм). Июльдә уртача һава температурасы (абсолют максимум +44 °C). Январьнең уртача температурасы −13 °C (абсолют минимум −36 °C).
Урочищеның көньяк өлеше иң биек урыннары диңгез дәрәҗәсеннән 108 м га кадәр билгеләр белән күтәрелгән плато булып тора. Төньяк өлеше - сөзәк дулкынлы тигезлек, ул вакытлы су агымнары үзәннәре белән киселгән. Күбесенчә туфраклар соры-көрән, урыннары белән комнар, такымнар һәм солончаклар. Киптерелгән диңгез төбе чикләрендә - марш һәм диңгез буе солончаклар.
Утрауның горизонталь озынлыгы 1960-ынчы елларда 23 кә 7 километр булган (45°38′07″ т. к. 59°54′30″ кч. о.HGЯO). Соңыннан Арал Диңгезенең тиз саюына бәйле утрау үлчәмнәре тиз үскәннәр. 1990-ынчы елларның икенче яртысында Барсакельмес ярымутрауга әверелгән, 2000-енче еллар башында аның үлчәмнәре 40 ка 16 км булган.
2009 елның җәендә Зур Арал Диңгезенең көнчыгыш өлешенең коруы нәтиҗәсендә Барсакельмес ярымутрау булудан туктаган.
Урочище территориясендә дәүләт Барсакельмес тыюлыгы урнашкан.
Барсакельмес утравының тарихи атамасы - Сужок (су юк).
Бу мәкаләгә башка Википедия мәкаләләре сылтамыйлар. Зинһар, ярдәмчене кулланып, кабул ителгән киңәшләргә күрә сылтамалар куегыз. |