İzge Rim imperiäse

İzge Rim imperiäse (1512 yıldan Alman milläteneñ İzge Rim imperiäse, latinça Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicae, Sacrum Imperium Romanum Nationis Teutonicae, almança Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation) - 962-1806 yıllarda bulğan Awrupa däwläte. Çäçäk atu waqıtında Almaniä, üzäk İtaliä, Nidirlan, Çexiä, qayber Frantsiä tübäkläre däwlätkä kergännär.

İzge Rim imperiäse X ğasırda

İzge Rim imperiäse latinça Sacrum Imperium Romanum almança Heiliges Römisches Reich 962 — 1806
Bayraq	Bayraq
Başqala	Rim (formal' räweştä) Vena (1483-1806 imperator toraq urını) Regensburg (1663-1806 reyxstag cıylu urını) Praha (1346 - 1437; 1583 - 1611)
Räsmi tel	latinça, almança, italiança, çexça, macarça, läxçä
Din	Katoliklıq, Lüteranlıq, Kalvinlıq
Aqça	Alman dukat
Xalıq sanı	17,000,000 keşe (1550)
İdärä itü tärtibe	Saylanıp quyılğan monarxiä
Tarix	962 - imperator Otton I 1555 - Augsburg solıxı 1648 - Westfäl solıxı 1806 - Frants II täxettän baş tarta
Үрнәк: Карау • Бәхәс • Үзгәртү

Gabsburglar näselendäge imperatorlar tuğrası, 1605

1134 yıldan däwlät Almaniä, İtaliä, Burgundiä qıyrallıqlarınnan torğan.

1135 imperiägä Çexiä patşalığı kerä (1212 räsmi).

Tarix

962 yılda könçığış franklar patşası Otton I Böyek imperiägä nigez sala, borınğı Rim imperiäse häm Böyek Karl imperiäse turı däwamı bulıp qaralğan.

Westfäl solıxınnan soñ İzge Rim imperiäse çikläre, 1648

Läkin imperiä üzäge häm töbäkläre daimi arasındağı nizağlar säbäple däwlät böten üz tarixında üzäkläşterelmägän qalğan.

Äwwäl zamanda imperiä dini däwlät üzleklärenä xas bulğan. Papalar täxete, xäkimiäte nığaya barğannan soñ, imperiäneñ üzäk xäkimiäte zäğiflänä.

XV-XVI ğasırdağı imper reforması üzäk xakimiätne beraz nığıta.

Reformatsiä krizisı häm Utız yıllıq suğış näticäsendä imperator xakimiäte tağın çiklänä, bötenqatlaw reyxstağına zurraq wazifalar birelä.

Westfäl solıxı näticäsendä katoliklar häm protestantlar bäreleşläre tämamlanalar.

İmperiädä küp protestantlar bulğannarğa qaramastan, İzge Rim imperiäse katoliklarnı Törkiädän saqlarğa däwam itterä.

XVIII ğasırda üzäk xakimiäte nıq zäğiflänä, Napoleon suğışları näticäsendä imperiä yuqqa çığarıla.

İzge Rim imperiäse urınında 1806 yılda Reyn Berlege nigezlänä, soñğı imperator Frants II täxettän baş tarta.

Xäkimiät

İmperiä başında imperator torğan, ul kürfüstlar qorıltayında saylanğan.

İmperator xäkimiäte çiksez bulmağan, Almaniä aqsöyäkläre, ä XV ğasırdan reyxstag tarafınnan çiklängän.

Ädäbiät

• Балакин В. Д. Творцы Священной Римской империи. — М.: Молодая гвардия, 2004. — 356 с. — (Жизнь замечательных людей: Серия биографий; Вып. 1095 (895)). — 5000 экз. — ISBN 5-235-02660-8.
• Брайс, Дж. Священная Римская империя. — М., 1891
• Бульст-Тиле Мария Луиза, Йордан Карл, Флекенштейн Йозеф. Священная Римская империя: эпоха становления / Пер. с нем. Дробинской К.Л., Неборской Л.Н. под редакцией Ермаченко И.О. — СПб.: Евразия, 2008. — 480 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-8071-310-9.
• Властные институты и должности в Европе в Средние века и раннее Новое время / отв. ред. Т. П. Гусарова. — М.: КДУ, 2011. — 600 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-98227-773-2.
• Всемирная история. Т. 3—5 — М., 1957.
• Грёссинг З. Максимилиан I / Пер. с нем. Е. Б. Каргиной. — М.: АСТ, 2005. — 318 с. — (Историческая библиотека). — 5 000 экз. — ISBN 5-17-027939-6.
• Егер О. Всемирная история: в 4 томах. — СПб.: Специальная литература, 1997. — Т. 2: Средние века. — 690 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-87685-085-3.