Таксономия

Таксономия (бор. грек. τάξις — рәт, тәртип һәм νόμος — канун) ^[1] катлаулы оешкан иерархик субъектларны классификацияләү һәм системалаштыру принциплары һәм практикасы турындагы тәгълимат ^[2] .

1813 елда «таксономия» терминын тәкъдим иткән Швейцария ботанигы Огюстен Декандоль (1778—1841).

Таксономия
Нәрсә нигезендә эшләнгән	биологик таксономия[d]
Төп тема	белем тәмсиле[d]
Моның каршысы	мерономия[d]
Таксономия Викиҗыентыкта

Таксономия принциплары күп фәнни өлкәләрдә, биология, география, геология, лингвистика, этнография һәм барлык органик дөньяның төрлелеге объектларын оештыру өчен кулланыла ^[2] .

Тарихи мәгълүмат

«Таксономия» термины беренче тапкыр 1813-нче елда үсемлекләр классификациясе белән шөгыльләнгән Огюстен Декандоль тарафыннан тәкъдим ителгән һәм башта биологиядә генә кулланылган. Соңрак, бу термин биологиядә дә, башка белем өлкәләрендә дә, мәсәлән, лингвистика, география һәм геологиядә катлаулы системаларны классификацияләү һәм системалаштыру теориясен аңлату өчен кулланыла башлый ^[2] .

Таксономиягә хәзерге карашлар

Математик яктан, таксономия — билгеле бер объектларҗыелмасының агачка охшаган классификация структурасы. Бу структураның өске өлешендә берләштерүче тамыр таксон тора — ул таксономиядәге барлык объектларга кагыла. Тамыр астындагы таксоннар — классификацияләнгән объектларның гомуми җыелмасы бүлекләренә кагыла торган конкрет классификацияләр.

Заманча биологик классификация, мәсәлән, иерархик системадан гыйбарәт, аның нигезендә аерым организмнар (шәхесләр), ә өске өлешендә бер гомуми таксон; нигезе белән очы арасындагы иерархиянең төрле дәрәҗәләрендә таксоннар бар, аларның һәрберсе югарырак дәрәҗәдәге бер һәм бер генә таксонга буйсынган ^[1] . Таксономиянең иң төп проблемаларының берсе — таксонның яшәү режимын билгеләү ^[3] .

«Таксономия» һәм «систематика» терминнары синоним буларак еш кулланыла, ләкин катгый мәгънәдә таксономия систематиканың бер өлеше генә ^[1] . Гадәттә, биологиядә систематика организмнарның төрлелеге һәм алар арасындагы мөнәсәбәтләрне, ә таксономия — классификация принципларын, ысулларын һәм кагыйдәләрен өйрәнүче фән бүлеге буларак аңлатыла ^[4] . Биологик таксономиянең төп максаты — организмнарның табигый классификациясен булдыруга хезмәт итүче иерархик системасын булдыру ^[4] .

Шулай ук карагыз

• XBRL
• Чәчәкле үсемлекләрнең классификациясе
• Филогенетика
• Кладистика
• Халык таксономиясе
• Фольксономия