Boma la Mzimba
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Mzimba ni boma ilo lili mu chigaŵa cha ku mpoto mu charu cha Malaŵi. Msumba ukulu ni Mzimba. Usani wa boma ili ni ma kilomita 10,430 km.² ndipo lina chiŵelengelo cha ŵanthu chakukwana 910,944. Ndilo ni boma likulu chomene mu charu cha Malaŵi.
Remove ads
Makhalilo
Mapili gha Viphya ghalikukhala zakulutilila mpaka ku mmwela na kumanjililo gha dazi gha boma ili. Malo gha ghakujikha gha mzimba ghalikukhala za pakati pa boma ili, ndipo maji ghakufumila mu dambo la Rukulu wa Kummwela. Chigaŵa cha kumanjililo gha dazi gha boma ili, aghoso ni mpaka, ghalikukhala mwakulondezgana na mphaka ya Malawi-Zambia, uko malo ghachoko ghakupatuska Rukulu wa Kummwela kufuma ku majikha gha dambo la Luangwa .
Remove ads
Boma
Mu boma la Mzimba muli vipatulo vya malo vyakukwana khumi na ŵili (12).
- Mzimba - Pakati
- Mzimba - Kumafumilo gha dazi
- Mzimba - Hora
- Mzimba - Luwelezi
- Mzimba - Msumba wa Mzuzu
- Mzimba - Kumpoto
- Mzimba - North East
- Mzimba - Solora
- Mzimba - Kummela
- Mzimba - Kummwela kwa mafumilo gha dazi
- Mzimba - Kummwela kwa manjililo gha dazi
- Mzimba -Kumanjililo gha dazi
Kuyambila mu chaka cha 2009.
Misumba mu Mzimba
Mzimba (msumba ukulu)
Mzuzu
Mzuzu ni msumba ukulu wachitatu mu charu cha Malaŵi ndipo pali kutalika kwa ma kilomita 380km kufuma kumpoto kwa boma la Lilongwe.[1]
Ekwendeni
Malo gha ŵalendo
Sunbird Mzuzu
Ma hotel gha Sunbird na vyakupokelela ŵalendo ni dundano litali lakudangila lavyakupokelela ŵalendo ndipo lina nyumba 9 zakupokelelela ŵalendo mu Malaŵi. Kuzingilizgika na Mzuzu Golf Course, nyumba ya ŵalendo ya Sunbird Mzuzu ni nyumba yapachanya iyo ina kuzilwa kwakuyana na nyumba zamu vyaru vinyake kweneso ndiyo yakuzilwa chomene ku mpoto yose.[2]
Nyumba iyi yina makina ghakuputa mphepo ghakukwana 60 (vipinda 32 vapachanya, vipinda vinyake 4 na vipinda vyakutchipilapo 24).
Grand Palace Hotel
Kawandama Cottage
Macondo Camp
Remove ads
Chuma
Chakuziska ndalama mu boma ili chikulu ni ulimi wa vingoma na ntchunga mwakwizilaso mu kuŵeta ng'ombe, ndiposo homa ukulimika nachakulinga chakuguliska kupenja ndalama. Pasono pano, pali ma komiti ghakukwana 98 mu boma la Mzimba.[3] Mathabwa na vinyake vyakufumila ku makuni vikufumila Kummwela kwa Viphya ndipo vikukanozgeka pa kamupani ya Raiply Plywood iyo yili ku Chikangawa, ma kilomita 70km kufuma kummwela kwa Mzuzu.[1]
Remove ads
Vyakuŵelenga
Unandi wa ŵanthu
Mu chaka cha 2018, chiŵelengelo cha ŵanthu chikaŵa mwa ntheula:[4]
- 78.3% ŵaTumbuka
- 9.1% ŵaChewa
- 6.3% ŵaNgoni
- 1.4% ŵaLomwe
- 1.1% ŵaYao
- 1.0% ŵaTonga
- 0.9% ŵaSukwa
- 0.4% ŵaLambya
- 0.3% Nkhonde
- 0.1% ŵaSena
- 0.1% ŵaMang'anja
- 0.1% ŵaNyanja
- 0.8% ŵanyake
Vipembezo mu Mzimba
Chipembezo | ŵaKhilistu | ŵasilamu | ŵanji | ŵambula kusopa |
Unandi | 88.53% | 1.72% | 9.52% | 0.23% |
Mwambo
Boma la Mzimba lina ŵaTumbuka awo ŵana gule wawo wakuchemeka Vimbuza kweneso na ŵaNgoni awoso ŵana gule wawo wakuchemeka Ingoma. Nangauli vili nthena, chiyowoyelo cha boma ili ntchiTumbuka ndipo msumba ukulu wa boma ili ni Mzimba boma. Msumba usani wa boma ili kweneso wakutchuka ni Msumba wa Mzuzu.
Mzimba ni malo agho bola la chanakazi likumanyikwa na kutchaika makola mu charu chose cha Malaŵi ndipo ŵakutchaya bola ngati ni Mwaŵi Kumwenda wakababikila na kukulila mu boma ili.[5]
Remove ads
Mbili
Mbili ikulongosola ku ŵaNgoni ŵa Zungendaŵa wakafumila mu charu cha South Africa nakuzakakhala kumpoto kwa charu cha Malaŵi. Fumu Zwangendaŵa yati yafwa, ufumu wake ukasokonekela ndipo ŵakakhalako mbanaŵake ŵekha, ndipo maufumu ghankhoni na ghawili (7) gha ŵana ŵake aŵa ŵachali kulamulila.[6] Zina lakuti Mzimba likung'anamula thupi la munthu ndipo mu chaka cha 2016, boma likakhumba kuti liphwanye boma ili mu maboma ghatatu ghaphya, nangauli fumu yakulamulila boam ili ikakana.[7]
Remove ads
Ŵanthu ŵakumanyikwa
Mwaŵi Kumwenda (1989- ) wakutchaya bola la chanakazi.
Wonaniso
- Embangweni
- Kanjuchi, Mzimba
- Chikangawa, Mzimba
- Euthini, Mzimba
- Edingeni, Mzimba
- Manyamula, Mzimba
- Mphelembe, Mzimba
- Eswazini, Mzimba
- Mbalachanda, Mzimba
- Enukweni, Mzimba
- Bulala, Mzimba
Maukaboni
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads