From Wikipedia, the free encyclopedia
Таңды Уряңхай (моол. таңну уриаңхай, халха. Тагны Урианхай; кыд. 唐努烏梁海 таң-ну ўу-лйаң-хай; пиньинь. Tángnǔ Wūliánghǎi) — Тываны, XVIII вектен эгелеп 1921 чылга чедир манчжурлар, моолдар биле орустар ынчаар адап турган.
Таңды Урянхай 1912 чылга чедир Цин деп манчжур династияга (Кыдат күрүнениң) чагыртып турган. Тыва 1914-1917 чылдарда Россия империязының хайгааралынга[1] турган.
1912-1913 чылдарда Кыдатка Синьхай революциязы болган, тыва нояннар (амбын-ноян Комбу-Доржу, Чамзы Камбы-лама, гун ноян Буян-Бадыргы дээш өскелер-даа ...) орус хаан чагыргазынче (царское правительство) Тываны бодунуң хайгааралынга ап алыр кылдыр чагаа бижип чортупкан.
1914 чылдың апрель 4-де (17) Николай II С.Д.Сазоновтуң илеткел бижиин номчааш, Таңды Урянхайның беш кожуунун хүлээп алырынга бодунуң чөшпээрелин илередип илеткел саазынга «Согласен» деп бижип кааш, адын салып каан. Ол үеден бээр Тыва нояннар моолдуң биле кыдаттың улузу-биле орустарның чөшпээрели чокка харылзаа тудар эргези чок апарган.[2].
Административтиг тала-биле Таңды Урянхай 9 хошунга чарлып турган: Бээзи, Хемчик, Маады, Оюннар, Салчак, Тожу, Шалык, Сартыыл биле Хаазыт кожуну.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.