Тенгри чүдүлге
From Wikipedia, the free encyclopedia
Тенгри чүдүлге, азы тенгри́зм, азы тенгрианство — чаа чогааткан сөс (неологизм), ортаа вектерде Евразия ховуларынга болгаш Азия Төвүнге чурттап турган тюрк-моол көшкүн кижилерниң этниктиг чүдүлгези. Күрүне деңнелинде эң бедик чүдүүр чорук Тенгри деп санатынып турган. Тенгри — дээрни бурганчыдар деп уткалыг; база амгы үениң чаа хөй бурганныг шажының (неоязычество) бир адыры кылдыр санатынып турар[1][2][3][4][5][6][7][8][9]. Англий дылдыг литературада Tengrism деп термин ажыглап турар[10]. Тюрк дылдарда ийи термин ажыглап турар: «Тенгир дин» болгаш «Тенгиршилик», азы Tengricilik[11][12][13]. «Тенгризм/тенгрианство» деп аттарны казах этнограф Чокан Валиханов XIX векте киирген [14], ооң соонда ол сөстерни делгеми-биле эртем ажылдарга ажыглаар кылдыр киирген кижи француз востоковед Жан-Поль Ру бооп турар[15]. Совет үезинде «тенгрианство» деп сөс бир дугаар казах шүлүкчү болгаш тюрколог Олжас Сулейменовтуң "АЗ и Я" деп номунда көстүп келир[14][16].