„Kambagʻal odamlar“ romanining yaratilish tarixi
From Wikipedia, the free encyclopedia
"Kambag'al odamlar " romani Fyodor Mixaylovich Dostoevskiyning birinchi nashr etilgan asari. Asar g'oyasi muhandislik maktabida o'qish yillarida paydo bo'lgan, asar yaratish paytida muallif yetarli hayotiy tajribaga va katta shaxsiy taassurotlarga ega bo'lgan. Roman poetikasiga 1830-1840-yillardagi rus adabiyotining romantizmdan realizmga o'tgan harakati, shuningdek , Aleksandr Sergeyevich Pushkin va Nikolay Vasilyevich Gogol kabi yozuvchilarning ijodi ta'sir ko'rsatgan. Fyodor Mixaylovich o'z asarini yozishdan avval Onore de Balzakning " Yevgeniy Grande " romanini tarjima qilish bilan shug'ullangan. Bu asar uni rus hayoti haqida ijtimoiy-falsafiy va psixologik roman-tragediya yaratishga umdagan. Yosh Dostoevskiyning maktublarida roman shaklini tanlashga uning ijodida nafaqat "kambag'al odamlar" ning ijtimoiy hayot va taqdirlarini bayon etish, balki ularning ichki dunyosi, ruhiy kechinmalarini imkon qadar to'liq ochib berish istagi paydo bo'lgan.
G'oyaning paydo bo'lganligini ko'rsatadigan birinchi yozma dalil Dostoevskiyning 1844-yil 30-sentyabrda katta akasiga yozgan xatidir. Zamondoshlarining ta’kidlashicha, yozuvchi roman ustida ishlayotgan chog'ida kecha-kunduz o‘z ish stolida o‘tirgan. Birinchi nashr 1844-yil noyabrda yakunlandi, so'ngra dekabrda qayta ko'rib chiqildi. Ikkinchi nashr 1845-yil fevral - martda qilingan, keyin matn yana butunlay qayta yozilgan. 1845-yil 4-mayga kelib roman tugallandi. Qo'lyozmani bir kechada o'qib chiqqandan so'ng, ertasi kuni ertalab shoir va noshir Nikolay Nekrasov asarni chop etishga qabul qilishini e'lon qildi. "Kambag'al odamlar"ni o'qib bo'lgach, yangi yozuvchini tanqidchi Vissarion Belinskiy iliq kutib oldi. 1846-yil 21-yanvarda "Kambag'al odamlar" birinchi marta "Peterburg to'plami" da nashr etilgan. Kelajakda Dostoevskiy yana uch marta - 1847, 1860 va 1865-yillarda asarni yakunladi.