Alixan Boʻkeyxanov

Alixon Boʻkeyxon (qozoqcha: Әлихан Бөкейхан; 1866, Semipalatinsk – 27-sentyabr 1937, Moskva) – Alash oʻrda hukumati raisi (1917-1920-yillar)^{[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16]}.

Alixan Boʻkeyxanov
qozoqcha: Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан
Viborg ishida, 1907
Alash oʻrda hukumati raisi
Mansab davri 13-dekabr 1917 – 5-mart 1920
Oʻtmishdoshi	lavozim taʼsis etilgan
Vorisi	lavozim bekor qilingan
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	2-yanvar 1866-yil Semipalatinsk
Vafoti	27-sentyabr 1937-yil(1937-09-27) (71 yoshda) Moskva

Hayoti

Omsk texnik maktabini, keyinchalik Sankt-Peterburg davlat universitetini iqtisodiy fakultetini tamomlagan.

Alixan Bukeyxanov Abay Qoʻnonboyevning birinchi biografi boʻlgan. U haqida gazetada bir nechta maqolalar chiqargan.

1905-yilda Konstitutsiyaviy demokratik partiya (kadet) aʼzosi boʻldi.

Moskvada boʻlib oʻtgan Zemstvo majlisida ishtirok etgan barcha xalq deputatlari va kadetlar ichida, uning tashabbusi bilan Qirgʻizlar konstitutsiyaviy-demokratik partiyasini tuzish taklif qilindi. 1906-yil yanvarda u „Qirgʻiz siyosiy harakati rahbari sifatida「 hibsga olndi, lekin bir necha oydan soʻng qoʻyib yuborildi.

1906-yilda u Semipalatinskka yetib keldi. Viloyat nomidan Rossiya imperiyasi Davlat Dumasining aʼzosi etib sayandi.

Deputat sifatida qirgʻiz-qozoq xalqini milliy-ozodlik harakatiga chaqiruvchi Viborg manifestini tuzadi. 1908-yilda yana qamoqqa olinadi.

Qozoq xalqi uchun erkinliklar berish, shuningdek, boshqa fundamental masalalar (yerdan foydalanish, jamoat va davlat) yuzasidan u oʻzi tuzgan „Nega men kadet partiyasidaman「 konsepsiyasida bayon etgan.

1913-yilda mustaqil „Alash Partiyasi「ga asos soldi va 1917-yilga kelib, yangi Alash oʻrda muxtor davlati tashkil topdi.

1917-1927-yillarda Bukeyxanovga Bolsheviklar tomonidan hamda mafkuraviy va siyosiy raqiblari tomonidan kuchli bosimlar oʻtkazilgan. Bukeyxanov bu sharoitda siyosiy va ijtimoiy faol faoliyatini tark qilishga majbur edi.

1930-yilda muxtoriyat „buzgʻunchi tashkilot「 sifatida tugatildi.

Bukeyxanov Moskvada SSSR Markaziy nashriyot uyida qoʻlga olingan va 1937-yil 27-sentyabrda SSSR Oliy sudi tomonidan uni qatl etishga hukm chiqarilgan. Hukm shu kuniyoq ijro qilingan.

Asarlari

• Букейханов А. Переселенцы в тарских урманах // Сибирские вопросы: периодический сборник. № 11. 23 марта 1908-yil. Томск.
• Букейханов А. Переселенцы в тарских урманах // Сибирские вопросы: периодический сборник. № 12. 31 марта 1908-yil. Томск.
• Букейханов А. Киргизы. Формы национального движения в современных государствах. (Под ред. А. И. Костелянского), СПб, 1910.
• Bukeykhanov A., Dulatov M., Baytursun A., Ryskulov T. Kazakh on Russians before 1917. //Society for Central Asian Studies. Reprint series. No. 5.-Oxford, 1985.
• Букейханов А. Шыгармалары (Сочинения). — Алматы: Жалын, 1994.
• Букейханов А. Шыгармалары. — Алматы: Казак энциклопедиясы, 1995.