Protaktinii

Protaktinii (Pa — protactinium latinan kelel) om 91nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes, aktinoidoiden gruppaspäi (koumanz' grupp, seičemenz' period), vanhtunuden klassifikacijan mödhe sijazihe koumanden gruppan laptalagruppas (IIIB).

91	2 9 20 32 18 8 2
Pa 231,03588
Protaktinii

Protaktinijan tukuine

Protaktinijan spektr

Ühthine ümbrikirjutand

Element om lujas harv Man kores (10⁻¹⁰ %), pala uranan kivendos — 0,34 grammad tonnas.

Amerikalaine pol'šan augotižlibundanke Kazimir Fajans- i saksalaine Osval'd Gel'mut Göring-himikad avaižiba da ümbrikirjutiba protaktinijan vl 1913 kuti ^234mPa-izomär uranan čihodamižen produktoiš. Nimi znamoičeb «aktinijan edel», arni nece element sädase protaktinijan-231 α-čihodamižes.

Protaktinii om luja radiotoksine morim, se om kaikiš toksižemb himine element mail'mas. Varuitoi verd ristitun organizmas om 0,5 mikrogrammad (10⁻⁶ grammad).

Fizižed ičendad

Protaktinii om jüžmak, lujas radioaktivine hobedaižvauged metall. Paramagnetik. Kristalline segluz om tetragonaline.

Atommass — 231,03588. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 15,37 g/sm³. Suladandlämuz — 1841 K (1568 C°). Kehundlämuz — 4300 K (4027 C°).

Londuseline protaktinii kogoneb läz 100 % kaikiš hätkembas protaktinii-231-izotopaspäi, kudamban pol'čihodamižen pord om 32 760 vozid, toižil izotopoil se om kun lühüdamb. Tetas 29 tošt izotopad 211..230, 232..240 atommassanke, i viž izomärad, erased oma olmas londuses. Löutas urankivendos vaiše. Hätkembad izotopad oma ²³³Pa (T_½=27 päivest) i ²³⁰Pa (17,4 päivest). Kaikiš hätkemb eläi izomär om ^234mPa 1,17 minutad pol'čihodamižen pordonke. Izotopad hajetas α-čihodamižen (nomerad 211..215, 217, 218, 220..222, 225), α- i β-čihodamižen kal't (izotopad 216, 219, 223, 224, 226..230), protaktinii-231 — α-, klasterčihodamižen i südäitukun spontanižen jagamižen kal't, protaktinii-234, 236 i 238 — β-čihodamižen i südäitukun spontanižen jagamižen kal't, β-čihodamižen kal't (izotopad 232, 233, 235, 237, 239, 240). Izotopad nomer 211..215, 217, 218, 220..222, 225 kändasoiš aktinijaks, izotopad nomer 216, 219, 223, 224, 226..229 — torijaks i aktinijaks, izotop 230 — torijaks-230, uranaks-230 i aktinijaks-226, izotop 231 — aktinijaks da erasti erazvuiččikš elementoikš südäitukun spontanižen jagamižen i klasterradioaktivižusen tagut, protaktinii-232 — uranaks-232 i torijaks-232, izotopad 234, 236 i 238 — uranaks i erasti erazvuiččikš elementoikš südäitukun spontanižen jagamižen tagut, izotopad 233, 235, 237, 239 i 240 — uranaks.

Himižed ičendad

Reagiruib vezinikanke 250 C° lämudel i galogenidenke. Hapandused sündutadas muglid. Muigotandmärad: +5 (päpaloin), +4, +3 i +2. Sädab organižid ühtnendoid.

Irdkosketused

• Protaktinii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz protaktinijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (venäkelel)