Đế quốc Sikh
From Wikipedia, the free encyclopedia
Đế quốc Sikh (tiếng Ba Tư: سرکارِ خالصه, phiên âm La Tinh: Sarkār-ē-Khālsā; tiếng Punjab: ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ; tiếng Anh: Sikh Empire) là một nhà nước bắt nguồn từ Tiểu lục địa Ấn Độ, được Maharaja Ranjit Singh thành lập với trung tâm là Punjab.[7] Đế chế tồn tại từ năm 1799, khi Maharaja Ranjit Singh chiếm được Lahore (ngày nay là thủ phủ của tỉnh Punjab, Pakistan), đến năm 1849, khi nó bị đánh bại trong Chiến tranh Anh-Sikh lần thứ hai bởi Công ty Đông Ấn Anh. Nhà nước được thành lập dựa trên nền tảng của Khalsa từ một tập hợp những người theo Sikh giáo tự trị.[1][8] Đế chế đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ XIX, khi lãnh thổ của nó kéo dài từ đèo Khyber ở phía Tây sang tận Tây Tạng ở phía Đông, và từ Mithankot ở phía Nam đến Kashmir ở phía Bắc, đa dạng về tôn giáo, với dân số ước tính khoảng 3,5 triệu người vào năm 1831 (trở thành quốc gia đông dân thứ 19 vào thời điểm đó),[9] đây là khu vực lớn cuối cùng của tiểu lục địa Ấn Độ bị Đế quốc Anh sáp nhập.
Đế quốc Sikh
|
|||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||||||||||
1799–1849 | |||||||||||||||||
Đế quốc Sikh 1939 | |||||||||||||||||
Tổng quan | |||||||||||||||||
Thủ đô | Lahore | ||||||||||||||||
Ngôn ngữ thông dụng | Court: Persian[1][2][3] Spoken:
Punjabi (dynastic) • Punjabi dialects (Saraiki, Hindko, Pahari-Pothwari, Kangri, Dogri) • Pashto • Kashmiri • Gojri • Kundal Shahi • Balti • Shina • Wakhi • Burushaski • Khowar • Domaki • Ladakhi • Purgi • Bhadarwahi • Shina • Bateri • Kohistani • Kalash | ||||||||||||||||
Tôn giáo chính |
| ||||||||||||||||
Chính trị | |||||||||||||||||
Chính phủ | Quân chủ liên bang | ||||||||||||||||
Maharaja | |||||||||||||||||
• 1801–1839 | Ranjit Singh | ||||||||||||||||
• 1839 | Kharak Singh | ||||||||||||||||
• 1839–1840 | Nau Nihal Singh | ||||||||||||||||
• 1841–1843 | Sher Singh | ||||||||||||||||
• 1843–1849 | Duleep Singh | ||||||||||||||||
Regent | |||||||||||||||||
• 1840–1841 | Chand Kaur | ||||||||||||||||
• 1843–1846 | Jind Kaur | ||||||||||||||||
Wazir | |||||||||||||||||
• 1799–1818 | Jamadar Khushal Singh[4] | ||||||||||||||||
• 1818–1843 | Dhian Singh Dogra | ||||||||||||||||
• 1843–1844 | Hira Singh Dogra | ||||||||||||||||
• 14/05/1845 – 21/09/1845 | Jawahar Singh Aulakh | ||||||||||||||||
• 1845–1846 | Lal Singh | ||||||||||||||||
• 31/01/1846 – 09/03/1846 | Gulab Singh[5] | ||||||||||||||||
Lịch sử | |||||||||||||||||
Thời kỳ | Đầu thời kỳ Cận đại | ||||||||||||||||
• Đánh chiếm Lahore bởi Ranjit Singh | 7 tháng 7 1799 | ||||||||||||||||
• Kết thúc bởi Chiến tranh Anh-Sikh | 29 tháng 3 1849 | ||||||||||||||||
Địa lý | |||||||||||||||||
Diện tích | |||||||||||||||||
• Tổng cộng | 260,128 km2 100 mi2 | ||||||||||||||||
Dân số | |||||||||||||||||
• 1800s | 12,000,000[6] | ||||||||||||||||
Kinh tế | |||||||||||||||||
Đơn vị tiền tệ | Nanak Shahi Sikke | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Hiện nay là một phần của |
Nền tảng của Đế chế Sikh có thể bắt nguồn từ năm 1707, năm qua đời của Aurangzeb, hoàng đế thứ 6 của Đế quốc Mogul, báo hiệu sự suy tàn của đế chế này. Quân đội Sikh, được gọi là Dal Khalsa, một tổ chức tái sắp xếp Khalsa do Guru Gobind Singh sáng lập, đã dẫn đầu các cuộc viễn chinh chống lại sự cai trị của Mogul và người Afghanistan ở phía Tây.
Sự hình thành của đế chế bắt đầu với việc Maharaja Ranjit Singh chiếm được Lahore, từ tay người cai trị Afghanistan, Zaman Shah Durrani, bằng các trận chiến, người Sikh đã trục xuất thành công người Afghanistan ra khỏi lãnh thổ, và thống nhất các nhóm người theo Sikh giáo. Ranjit Singh được tôn lên làm Maharaja của Punjab vào ngày 12/04/1801 (trùng với Vaisakhi), tạo ra một nhà nước chính trị thống nhất. Sahib Singh Bedi, hậu duệ của Guru Nanak, đã tiến hành lễ đăng quang.[10] Ranjit Singh lên nắm quyền trong một thời gian rất ngắn, từ một thủ lĩnh của những kẻ khốn cùng để cuối cùng trở thành Maharaja của Punjab. Ông bắt đầu hiện đại hóa quân đội của mình, sử dụng các khóa huấn luyện mới nhất cũng như vũ khí và pháo binh. Sau cái chết của Maharaja Ranjit Singh, đế chế đã suy yếu do chia rẽ nội bộ và quản lý chính trị yếu kém. Cuối cùng, đến năm 1849, nhà nước này bị giải thể sau thất bại trong Chiến tranh Anh-Sikh lần thứ hai. Đế chế Sikh được chia thành 4 tỉnh: Lahore ở Punjab, trở thành thủ phủ của đạo Sikh, Multan, cũng ở Punjab, Peshawar và Kashmir từ năm 1799 đến năm 1849.