Sự kiện năm 1956 ở Hungary
vụ bạo động năm 1956 ở Cộng hoà Nhân dân Hungary / From Wikipedia, the free encyclopedia
Sự kiện năm 1956 ở Hungary, còn gọi là Cuộc khủng hoảng ở Hungary[5], Cuộc bạo loạn vũ trang tại Hungary,[6] Cách mạng Hungary năm 1956[7] (Tiếng Hungary: 1956-os forradalom) hoặc Cuộc nổi dậy[8] Hungary năm 1956 là một cuộc bạo động đồng thời trên cả nước kéo dài từ ngày 23 tháng 10 đến 10 tháng 11 năm 1956 chống lại chính phủ theo chủ nghĩa Stalin của Cộng hoà Nhân dân Hungary và các chính sách của chính phủ này.
Sự kiện năm 1956 ở Hungary | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Một phần của Chiến tranh Lạnh | |||||||
Người Hungary tụ tập quanh chân của tượng Stalin tại Budapest | |||||||
| |||||||
Tham chiến | |||||||
Liên Xô đến ngày 28 tháng 10: HungaryTừ ngày 4 tháng 11: Chính phủ Kádár | Phe bạo động HungaryTừ ngày 28 tháng 10: Hungary (Chính phủ Nagy) | ||||||
Chỉ huy và lãnh đạo | |||||||
| |||||||
Thành phần tham chiến | |||||||
Lực lượng vũ trang Liên Xô KGB ÁVH (Cơ quan bảo vệ nhà nước Hungary) Những người trung thành của Quân đội nhân dân Hungary | Công dân có vũ trang Người biểu tình Phần tử ủng hộ bạo động của MN | ||||||
Lực lượng | |||||||
31.550 lính, 1.130 xe tăng[1] | Số lượng binh sĩ và dân quân không rõ | ||||||
Hỗ trợ chính trị | |||||||
Đảng Nhân dân Công tác (những người trung thành, đến ngày 28 tháng 10) Đảng Công nhân Xã hội chủ nghĩa (từ ngày 4 tháng 11) | Đảng Nhân dân Công tác (những người bất đồng chính kiến, đến ngày 31 tháng 10) Đảng Công nhân Xã hội chủ nghĩa(đến ngày 4 tháng 11) Nhóm tiểu nông Đảng Dân chủ Xã hội Đảng Petőfi Đảng Dân chủ Nhân dân Đảng Độc lậpCác đảng cải cách khác | ||||||
Thương vong và tổn thất | |||||||
Thương vong của Liên Xô 722 chết 1.251 người bị thương[2] Thương vong của Hungary: Khoảng vài trăm người (đảng viên, công an) bị giết bởi phe bạo động |
2.500 người chết (ước tính) 13.000 người bị thương (ước tính)[3] | ||||||
3.000 thường dân thiệt mạng[4] |
Cuộc bạo động bắt đầu bởi một cuộc biểu tình của sinh viên thu hút hàng nghìn người tham gia khi nó kéo qua trung tâm Budapest tới toà nhà Nghị viện. Một phái đoàn sinh viên xông vào bên trong đài phát thanh nhằm phát đi những yêu cầu chính trị và đã bị bắt giữ. Khi đám đông bên ngoài yêu cầu phóng thích phái đoàn, họ bị lực lượng Cảnh sát an ninh nhà nước (ÁVH) bắn hơi cay từ trong toà nhà. Tin tức truyền đi nhanh chóng dẫn đến tình trạng bất tuân và bạo lực bùng phát trên khắp thủ đô.
Cuộc nổi dậy nhanh chóng lan ra thành bạo loạn khắp Hungary, và chính phủ đứng trước nguy cơ sụp đổ. Hàng nghìn người tham gia bạo loạn đã tự tổ chức thành các nhóm dân quân có vũ trang. Phe bạo loạn truy lùng và giết hại những người cộng sản Hungary ủng hộ Liên Xô và các thành viên ÁVH, trong khi những cựu tù nhân được họ thả ra và được trang bị vũ khí để chiến đấu với Cảnh sát an ninh nhà nước (ÁVH) và binh lính Liên Xô. Những hội đồng lâm thời giành lấy quyền kiểm soát từ Đảng Công nhân Xã hội Chủ nghĩa Hungary cầm quyền và yêu cầu thay đổi chính trị. Chính phủ Nagy mới thành lập chính thức giải tán ÁVH, tuyên bố ý định rút lui khỏi Khối hiệp ước Warszawa,[9] và cam kết bầu cử đa đảng.
Những người Cộng sản Hungary trung thành đã phản đối quyết định của Nagy, họ thành lập chính phủ Cách mạng Công-Nông Hungary và đề nghị Liên Xô cho quân đội hỗ trợ họ trấn áp cuộc bạo loạn. Ngày 4 tháng 11, theo đề nghị của chính phủ Cách mạng Công-Nông Hungary, một lực lượng Liên Xô lớn tiến đến Budapest và các vùng đất Hungary khác. Phe bạo loạn ở Hungary tiếp tục chiến đấu chống lại quân đội Liên Xô và các quốc gia khối Warszawa[6] cho tới ngày 10 tháng 11. Hơn 2.500 người Hungary và 700 binh lính Liên Xô thiệt mạng trong cuộc xung đột, 20 vạn người Hungary phải tị nạn. Những cuộc bắt giữ và tố giác ở quy mô lớn diễn ra trong nhiều tháng sau đó. Tới tháng 1 năm 1957, chính phủ Kadar đã dập tắt cuộc nổi loạn.[9] Cựu Thủ tướng Nagy Imre bị bắt giữ[10] Ngày 17 tháng 6 năm 1958, ông cùng những lãnh đạo cuộc nổi loạn bị Tòa án Tối cao Hungary tuyên án tử hình vì tội phản quốc.[6] Những hành động của Liên Xô đã khiến những cá nhân và phong trào theo chủ nghĩa Marx ở phương Tây xa lánh, tuy vậy giúp tăng cường ảnh hưởng của Liên Xô tại Trung Âu. Dù cuộc nổi loạn thất bại, nhưng đến đầu thập niên 1960, chủ nghĩa giáo điều đã suy sụp tại Hungary và nước này bắt đầu thực hiện nhiều cải cách về kinh tế và xã hội.[11]
Tại lễ khai trương Đệ tam Cộng hoà Hungary vào năm 1989, ngày 23 tháng 10 được tuyên bố là một ngày kỷ niệm quốc gia. Tại phương Tây, cuộc bạo loạn được ca tụng là một "cuộc cách mạng" và việc Liên Xô trấn áp bạo loạn bị họ lên án, nhưng 53 năm sau, khi Bạo loạn tại Điện Capitol Hoa Kỳ 2021 nổ ra với những hành động đốt phá tương tự thì phương Tây lại gọi đó là "bạo loạn" và ủng hộ việc trấn áp, điều này đã bị Nga và một số nước khác mỉa mai là "tiêu chuẩn kép của phương Tây".