Bát quái

Bát quái (chữ Hán: 八卦) là 8 quẻ^[1] được sử dụng trong vũ trụ học Đạo giáo như là đại diện cho các yếu tố cơ bản của vũ trụ, được xem như là một chuỗi tám khái niệm có liên quan với nhau. Mỗi quẻ gồm ba hàng, mỗi hàng là nét rời (hào âm) hoặc nét liền (hào dương), tương ứng đại diện cho âm hoặc dương.

Bát quái và 64 quẻ

Bát quái có liên quan đến triết học thái cực và ngũ hành và cả ba đều của Kinh Dịch.^[2] Các mối quan hệ giữa các quẻ được thể hiện trong hai đồ hình là Tiên Thiên Bát Quái (先天 八卦)^[3] hay còn gọi là Phục Hy bát quái (伏羲 八卦), và Hậu Thiên Bát Quái (後天 八卦)^[3] hay còn gọi là Văn Vương bát quái. Bát quái được ứng dụng trong thiên văn học, chiêm tinh học, địa lý, phong thủy, giải phẫu học, gia đình, và những lĩnh vực khác.^[4][5]

Kinh Dịch của Trung Quốc cổ đại có 64 quẻ được tạo ra từ cách bắt cặp 8 quẻ của bát quái, và có những lời bình giải cho từng quẻ này.

八卦 Bát Quái

乾 Càn ☰	兌 Đoài ☱	離 Ly ☲	震 Chấn ☳	巽 Tốn ☴	坎 Khảm ☵	艮 Cấn ☶	坤 Khôn ☷
Thiên/Trời	Trạch/Đầm/Hồ	Hỏa/Lửa	Lôi/Sấm	Phong/Gió	Thủy/Nước	Sơn/Núi	Địa/Đất
天 Tiān	澤(泽) Zé	火 Huǒ	雷 Léi	風(风) Fēng	水 Shuǐ	山 Shān	地 Dì

Nguồn gốc

Sơ đồ hình thành bát quái.

Bát quái có thể hình thành từ 2 nguồn. Đầu tiên là từ triết lý âm dương. Những mối tương quan trong triết lý này được cho là của Phục Hy, như sau:

無極生有極、有極是太極、
太極生兩儀、即陰陽;
兩儀生四象: 即少陰、太陰、少陽、太陽、
四象演八卦、八八六十四卦
Vô cực sanh hữu cực, hữu cực thị thái cực;
Thái Cực sanh lưỡng nghi, tức âm dương;
Lưỡng nghi sanh tứ tượng: tức thiếu âm, thái âm, thiếu dương, thái dương;
Tứ tượng diễn bát quái, bát bát lục thập tứ quái.

Nguồn thứ 2 là từ Văn Vương nhà Chu: "Khi thế giới bắt đầu, đã có trời và đất. Trời phối hợp với đất sinh ra tất cả mọi thứ trong thế giới. Trời là quẻ Càn và đất là Khôn. Sáu quẻ còn lại là con trai và con gái của họ."

Bát quái có liên quan đến ngũ hành, được các nhà phong thủy và y học cổ truyền Trung Quốc sử dụng. Ngũ hành gồm kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Quái khảm (nước) và quái ly (lửa) tương ứng trực tiếp với hành thủy và hành hỏa. Hành thổ tương ứng với quái Khôn (địa) và Cấn (núi). Hành mộc tương ứng với quái Tốn (gió) và Chấn (sấm). Hành kim tương ứng với quái càn (trời) và đoài (đầm).

Có tất cả tám bát quái (八卦):

	Hình bát quái	Giá trị nhị phân	Tên	Ý nghĩa: Wilhelm[6]	Hình ảnh trong tự nhiên (pp.l-li)	Phương hướng(p. 269)	Mối quan hệ gia đình (p. 274)	Bộ phận cơ thể (p. 274)	Tính chất (p. 273)	Giai đoạn/Trạng thái (pp.l-li)	Linh vật (p. 273)
1	☰	111	乾 Càn	sáng tạo	thiên (trời) 天	tây bắc	cha	đầu	cứng, mạnh, khỏe	sáng tạo	馬 mã (ngựa)
2	☱	110	兌 Đoài	vui sướng	trạch (đầm, hồ) 澤	tây	con gái út	miệng	dễ chịu	thanh bình	羊 dương (con dê)
3	☲	101	離 Ly	bám lấy	hỏa (lửa) 火	nam	con gái thứ	mắt	soi sáng, sự phụ thuộc	bám lấy, sự rõ ràng, thích nghi	雉 trĩ (con chim trĩ)
4	☳	100	震 Chấn	khơi dậy	lôi (sấm sét) 雷	đông	con trai trưởng	chân	dịch chuyển có tác động	khởi đầu	龍 Long (rồng)
5	☴	011	巽 Tốn	dịu dàng	phong (gió) 風	đông nam	con gái trưởng	bắp đùi	thông suốt (hiểu rõ)	sự len vào một cách dễ chịu	雞 kê (con gà)
6	☵	010	坎 Khảm	không đáy	thủy (nước) 水	bắc	con trai thứ	tai	nguy hiểm	đang chuyển động	豕 thỉ (con heo)
7	☶	001	艮 Cấn	vững chắc	sơn (núi) 山	đông bắc	con trai út	tay	thư giãn, đứng vững	hoàn thành	狗 cẩu (con chó)
8	☷	000	坤 Khôn	tiếp thu	địa (đất) 地	tây nam	mẹ	bụng	hết lòng (tận tụy), dễ tính	dễ tiếp thu	牛 ngưu (con trâu)

Bát quái đồ

Bài chi tiết: Bát quái đồ

Tiên Thiên Bát Quái

Tiên Thiên Bát Quái đồ.

卦名 Tên quẻ	自然 Tự nhiên	季节 Mùa	性情 Tính tình	家族 Gia đình	方位 Phương hướng	意義 Ý nghĩa
乾Càn	天 Thiên/Trời	Hạ	Sáng tạo	父 Cha	南 Nam	Năng lượng mở rộng, bầu trời. Xem thêm, thiên.
巽Tốn	風 Phong/Gió	Hạ	Dịu dàng	長女 Trưởng nữ/Con gái đầu	西南 Tây Nam	Nhẹ nhàng xuyên qua, lùa qua, thấm qua - tính linh hoạt.
坎Khảm	水 Thủy/Nước	Thu	Sâu sắc	中男 Thứ nam/Con trai thứ	西 Tây	Nguy hiểm, sông chảy cuồn cuộn, vực thẳm, Mặt Trăng.
艮Cấn	山 Sơn/Núi	Thu	Tĩnh lặng	少男 Thiếu nam/Con trai út	西北 Tây Bắc	Sự tĩnh lặng, không thay đổi.
坤Khôn	地 Địa/Đất	Đông	Nhường nhịn	母 Mẹ	北 Bắc	Năng lượng tiếp thu, có tính khuất phục. Xem thêm, địa.
震Chấn	雷 Lôi/Sấm	Đông	Kích động	長男 Trưởng nam/Con trai đầu	東北 Đông Bắc	Kích thích, cách mạng, bất hòa.
離Ly	火 Hỏa/Lửa	Xuân	Trung thành	中女 Thứ nữ/Con gái thứ	東 Đông	Chuyển động nhanh, rạng rỡ, mặt trời.
兌Đoài	澤 Trạch/Đầm/Hồ	Xuân	Hân hoan	少女 Thiếu nữ/Con gái út	東南 Đông Nam	Niềm vui, sự hài lòng, trì trệ, ứ đọng, tù hãm.

Bát Nhân Đại Gia: Một gia đình có tám người;Bố Mẹ, ba con gái ba con trai xen kẽ nhau, đó là một gia đình đặc biệt.

Hậu Thiên Bát Quái

Hậu Thiên Bát Quái Đồ

卦名 Tên quẻ	自然 Tự nhiên	季节 Mùa	性情 Nhân cách	家族 Gia đình	方位 Phương hướng	意義 Ý nghĩa
離 Ly	火 Hỏa	Hạ	Đeo bám	Thứ nữ 中女	南 Nam	Chuyển động nhanh, rạng rỡ, mặt trời.
坤 Khôn	地 Địa	Hạ	Dễ tiếp thu	Mẹ 母	西南 Đông Nam	Năng lượng tiếp thu, thứ mà sinh ra.
兌 Đoài	澤 Trạch/Đầm/Hồ	Thu	Vui sướng	Con gái út 少女	西 Tây	Niềm vui, sự thỏa mãn, sự trì trệ.
乾 Càn	天 Thiên/Trời	Thu	Sáng tạo	Cha 父	西北 Tây Bắc	Năng lượng mở rộng, bầu trời.
坎 Khảm	水 Thủy/Nước	Đông	Không thăm dò được	Thứ nam/con trai thứ 中男	北 Bắc	Nguy hiểm, sông chảy cuồn cuộn, vực thẳm, Mặt Trăng.
艮 Cấn	山 Sơn/Núi	Đông	Làm thinh	Con trai út 少男	東北 Đông Bắc	Sự tĩnh lặng, không thay đổi (bất biến).
震 Chấn	雷 Lôi/Sấm	Xuân	Khiêu khích	Trưởng nam/con trai tưởng 長男	東 Đông	Sự kích thích, cách mạng, chia rẽ (phân ly).
巽 Tốn	風 Phong/Gió	Xuân	Hiền lành, dịu dàng	Trưởng nữ/Con gái đầu 長女	東南 Tây Nam	Sự thâm nhập nhẹ nhàng, sự linh hoạt.

Bát Nhân Đại Gia: Một gia đình có tám người;Bố Mẹ, ba con gái ba con trai xen kẽ nhau, đó là một gia đình đặc biệt.