Hạ viện Ireland

Hạ viện Ireland (Dáil Éireann /dɑːl ˈɛərən/ dahl AIR-ən,^[3] tiếng Ireland: [ˌd̪ˠaːlʲ ˈeːɾʲən̪ˠ]; n.đ. 'Hội đồng của Ireland') là hạ viện của Quốc hội Cộng hòa Ireland, bao gồm tổng thống Ireland và Thượng viện Ireland. Hạ viện gồm 174 hạ nghị sĩ (Teachta Dála, số nhiều Teachtaí Dála, thường được viết tắt là TD) được bầu từ 43 đơn vị bầu cử với nhiệm kỳ tối đa năm năm. Bầu cử Hạ viện được tổ chức theo hệ thống đại diện tỷ lệ sử dụng một phiếu bầu có thể chuyển nhượng. Hạ viện là viện có nhiều quyền hạn hơn của Quốc hội và có quyền làm luật, đề cử và bãi nhiệm thủ tướng. Từ năm 1922, Hạ viện họp tại Phủ Leinster ở Dublin.

Hạ viện Ireland Dáil Éireann
Hạ viện Ireland khóa 34
Dạng
Mô hình	Hạ viện của Quốc hội Cộng hòa Ireland
Thời gian nhiệm kỳ	Không có
Lịch sử
Thành lập	29 tháng 12 năm 1937 (Modern form)
Tiền nhiệm	Dáil Éireann (Nhà nước Tự do Ireland)
Lãnh đạo
Chủ tịch	Verona Murphy Từ 18 tháng 12 năm 2024
Cơ cấu
Số ghế	174 hạ nghị sĩ[a]
Chính đảng	Fianna Fáil   (48)      Sinn Féin   (39)      Fine Gael   (38)      Labour   (11)      Social Democrats   (10)      Regional Group (11)      Independent politician (Ireland)   (9)      Aontú   (2)      Independent Group (7)      Independent Ireland   (4)      Independent politician (Ireland)   (3)      Independents and Parties Group (7)      People Before Profit–Solidarity   (3)      100% Redress   (1)      Independent politician (Ireland)   (3)[b]      Green   (1)      Independent politician (Ireland)   (2) Chủ tịch Hạ viện      Chủ tịch Hạ viện (1)
Ủy ban	5 Business Members' Interests of Dáil Éireann Parliamentary Privileges and Oversight (Dáil) Public Accounts Standing Orders and Dáil Reform
Ủy ban liên hợp	20 Nông nghiệp, Lương thực và Biển Tự kỷ Trẻ em, Khuyết tật, Bình đẳng, Hội nhập và Thanh niên Các vấn đề khuyết tật Giáo dục, Giáo dục bậc cao, Nghiên cứu, Đổi mới sáng tạo và Khoa học Doanh nghiệp, Thương mại và Việc làm Môi trường và Hành động khí hậu Các vấn đề Liên minh châu Âu Tài chính, Chi tiêu công, Cải cách và Thủ tướng Đối ngoại và Quốc phòng Bình đẳng giới Thi hành Hiệp định Thứ Sáu Tuần thánh Tiếng Ireland, Gaeltacht và Cộng đồng nói tiếng Ireland Y tế Nhà ở, Chính quyền địa phương và Di sản Tư pháp Dân nguyện Bảo vệ xã hội, Phát triển cộng đồng và nông thôn và Hải đảo Giao thông vận tải và Truyền thông Du lịch, Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Truyền thông đại chúng
Nhiệm kỳ	Tối đa năm năm[c]
Quyền	Điều 16−17 Hiến pháp Ireland
Tiền lương	113.679 euro mỗi năm[1] cộng với phụ cấp[2]
Bầu cử
Hệ thống đầu phiếu	Đại diện tỷ lệ (một phiếu bầu có thể chuyển nhượng)
Bầu cử vừa qua	29 tháng 11 năm 2024
Bầu cử tiếp theo	Tiếp theo
Tái phân chia khu vực	Theo khuyến nghị của Ủy ban bầu cử
Trụ sở
Hội trường Hạ viện Phủ Leinster, đường Kildare, Dublin
Trang web
www.oireachtas.ie
Hiến pháp
Hiến pháp Ireland
Chú thích
Theo Luật Bầu cử (sửa đổi) 2023, trước đó là 160 hạ nghị sĩ. Includes Séamus Healy who is a member of the Workers and Unemployed Action party but was elected as a non-party/independent candidate. Hiến pháp Ireland quy định tổng thống giải tán Hạ viện theo đề nghị của thủ tướng nhưng có quyền từ chối nếu thủ tướng đã mất sự tín nhiệm của Hạ viện.

Tên gọi

Tên gọi chính thức của Hạ viện Ireland trong tiếng Anh và tiếng Ireland là Dáil Éireann. Trong tiếng Ireland, dáil có nghĩa là một "cuộc họp, hẹn hò hoặc gặp gỡ".^[4] Điều 15 Hiến pháp Ireland quy định "hạ viện của Quốc hội được gọi là Dáil Éireann".^[5][6]

Thành phần

Hạ viện gồm 174 hạ nghị sĩ. Hiến pháp Ireland quy định tỷ lệ tối thiểu là 20.000 dân và tối đa là 30.000 dân thì có một hạ nghị sĩ. Các hạ nghị sĩ được bầu trực tiếp theo hệ thống đại diện tỷ lệ sử dụng một phiếu bầu có thể chuyển nhượng. Nhiệm kỳ của Hạ viện tối đa năm năm. Hiện nay, mỗi đơn vị bầu cử Hạ viện bầu ra từ ba đến năm hạ nghị sĩ.

Ứng cử viên hạ nghị sĩ phải là công dân Ireland đủ 21 tuổi trở lên. Trong tiếng Ireland, một hạ nghị sĩ được gọi là Teachta Dála, thường được viết tắt là TD.

Công dân Ireland và Anh đủ 18 tuổi trở lên đã đăng ký cử tri tại Ireland có quyền bầu cử Hạ viện.^[7] Hiến pháp Ireland quy định cuộc bầu cử Hạ viện cứ ít nhất bảy năm phải được tổ chức một lần, nhưng Luật Bầu cử năm 1992 hiện tại quy định nhiệm kỳ của Hạ viện là năm năm. Thủ tướng có quyền đề nghị tổng thống giải tán Hạ viện bất cứ lúc nào, nhưng tổng thống có quyền từ chối nếu thủ tướng đã mất tín nhiệm của Hạ viện. Trong trường hợp Hạ viện bị giải tán một cuộc tổng tuyển cử phải được tổ chức chậm nhất là 30 ngày.

Nhiệm kỳ

Hiến pháp Ireland quy định nhiệm kỳ của Hạ viện tối đa là bảy năm, trừ phi pháp luật quy định nhiệm kỳ ngắn hơn.^[8] Hiện tại, Luật Bầu cử năm 1992 quy định nhiệm kỳ của Hạ viện là năm năm. Kể từ khi Hiến pháp năm 1937 có hiệu lực, không có chính phủ Ireland nào đề xuất thay đổi nhiệm kỳ tối đa của Hạ viện.

Giải tán

Bầu cử Hạ viện khóa mới phải được tổ chức chậm nhất là 30 ngày sau khi Hạ viện khóa cũ giải tán^[9] và Hạ viện khóa mới phải được triệu tập chậm nhất là 30 ngày sau cuộc bầu cử,^[10] tức là khoảng thời gian tối đa giữa thời điểm giải tán Hạ viện và kỳ họp đầu tiên của Hạ viện khóa mới sau cuộc tổng tuyển cử là 60 ngày.

Chủ tịch Hạ viện

Chủ tịch Hạ viện (Ceann Comhairle) chủ trì các phiên họp của Hạ viện. Chủ tịch Hạ viện được Hạ viện bầu trong số hạ nghị sĩ sau mỗi cuộc tổng tuyển cử. Chủ tịch Hạ viện khai mạc phiên họp của Hạ viện, thi hành nội quy của Hạ viện và đảm bảo trật tự, kỷ luật tại phiên họp. Để bảo vệ tính trung lập của chủ tịch, Hiến pháp Ireland cho phép chủ tịch Hạ viện tự động tái cử vào Hạ viện khóa tiếp theo. Chủ tịch Hạ viện không biểu quyết trừ trường hợp có kết quả hòa. Chủ tịch Hạ viện đương nhiệm là Hạ nghị sĩ Verona Murphy.^[11]

Nhiệm vụ và quyền hạn

Hạ viện là một trong ba bộ phận của Quốc hội, cùng với tổng thống Ireland và Thượng viện Ireland. Hiến pháp Ireland trao cho Hạ viện nhiều quyền hạn hơn Thượng viện và những dự luật được Hạ viện thông qua thường trở thành luật.

Hạ viện có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:^[12]

• Đề cử thủ tướng để tổng thống bổ nhiệm;
• Phê chuẩn danh sách đề cử bộ trưởng của thủ tướng để tổng thống bổ nhiệm;
• Quyết định dự toán ngân sách nhà nước;
• Trình đề nghị sửa đổi Hiến pháp trước;
• Phê chuẩn điều ước quốc tế về tài chính;
• Quyết định tuyên bố chiến tranh;
• Trình dự luật tài chính trước;
• Đề cử tổng kiểm toán để tổng thống bổ nhiệm.

Phủ Leinster tại Dublin là trụ sở Hạ viện Ireland.

Thành phần các khoá Hạ viện Ireland

Cộng hòa Ireland (1919–1922)

Đảng Lao động   SF (phản đối Điều ước Anh-Ireland)   SF   SF (ủng hộ Điều ước Anh-Ireland)   Labour Unionist   Irish Parliamentary   Khác   Không đảng phái   Đảng Nông dân   Ind. Unionist   Irish Unionist		Tổng số ghế
1918	73 3 6 1 22	105
1921	124 4	128
1922	17 36 58 1 9 7	128

Nhà nước Tự do Ireland (1922–1937)

Đảng Lao động   SF / Đảng Cộng hòa   FF   Khác   Không đảng phái   Cumann na nGaedheal   FG   Đảng Nông dân   National Centre   Đảng Liên minh Quốc gia		Tổng số ghế
1923	14 44 4 13 63 15	153
Tháng 6 năm 1927	22 5 44 16 47 11 8	153
Tháng 9 năm 1927	13 57 1 12 62 6 2	153
1932	7 72 14 57 3	153
1933	8 77 9 48 11	153
1937	13 69 8 48	138

Cộng hòa Ireland (từ năm 1937)

Đảng Công nhân   Đảng Xã hội   PBP   PBP–S   I4C   Democratic Left   SF   Đảng Dân chủ Xã hội   Đảng Xanh   Đảng Lao động   National Labour Party   Clann na Poblachta   Clann na Talmhan   FF   Khác   Không đảng phái   PDs   FG   Đảng Ireland Độc lập   Aontú		Tổng số ghế
1938	9 77 7 45	138
1943	17 10 67 1 11 32	138
1944	8 4 9 76 1 10 30	138
1948	14 5 10 7 68 1 11 31	147
1951	16 2 6 69 14 40	147
1954	19 3 5 65 5 50	147
1957	4 12 1 3 78 9 40	147
1961	16 1 2 70 2 6 47	144
1965	22 1 72 2 47	144
1969	18 75 1 50	144
1973	19 69 2 54	144
1977	17 84 4 43	148
1981	1 15 78 3 4 65	166
Tháng 2 năm 1982	3 15 81 4 63	166
Tháng 11 năm 1982	2 16 75 3 70	166
1987	4 12 81 1 3 14 51	166
1989	7 1 15 77 1 4 6 55	166
1992	4 1 33 68 5 10 45	166
1997	1 4 1 2 17 77 6 4 54	166
2002	1 5 6 21 81 13 8 31	166
2007	4 6 20 78 5 2 51	166
2011	2 2 14 37 20 1 14 76	166
2016	6 4 23 3 2 7 19 44 50	158
2020	5 1 37 6 12 6 19 38 35 1	160
2024	3 39 11 1 11 1 16 48 38 4 2	174

Xem thêm

• Chế độ lưỡng viện
• Thượng viện Ireland

Ghi chú