Người Azerbaijan

Người Azerbaijan (tiếng Azerbaijani: Azərbaycanlılar, آذربایجانلیلار) hoặc Azeri là một dân tộc người Turk sống chủ yếu ở Cộng hòa Azerbaijan và vùng Azerbaijan ở phía tây bắc Iran. Họ còn có tên khác là "người Thổ Azerbaijan" (Azərbaycan Türkləri),^[48] họ sống trong một khu vực rộng lớn, kéo dài từ Kavkaz tới sơn nguyên Iran. Người Azerbaijan chủ yếu theo Hồi giáo Shia,^[49] và có một di sản văn hóa pha trộn, bao gồm cả văn hóa của các dân tộc Iran,^[50] dân tộc Turk^[51] và các dân tộc vùng Kavkaz. Họ là nhóm dân tộc lớn nhất ở Cộng hòa Azerbaijan và đến nay là nhóm dân tộc lớn thứ hai ở hai nước láng giềng Iran và Gruzia.^[52]

Người Azerbaijan
Azərbaycanlılar, Azərilər
آذربایجانلیلار، آذریلر

Nasimi Qudsi Fuzûlî Akhundov Rasulzade Shikhlinskaya Javanshir Sattar Khan Natavan Narimanov Mehmandarov Hajibeyov Haydar Khan Mammadbeyova Javan Bahramov Shahriar Kerimov Aliyev Alekperov Mustafazadeh Mousavi Sami Yusuf Lotfi Zadeh Farah Pahlavi Ali Daei Khamenei Googoosh Magomayev
Tổng dân số
khoảng 28–35 triệu[1][2]
Khu vực có số dân đáng kể
Iran	12–23 triệu[3][4][5][6][7][8][9][10] 6–6,5 triệu người (Arakelova)[11]
Azerbaijan	7–8.172.800[10][12][13]
Iraq	657.000–3.000.000 Ghi chú; Con số chỉ tính ở Iraq được gọi là người Turkmen Iraq. Đang tranh cãi liệu họ là người Azerbaijan hay người Thổ Nhĩ Kỳ.[14][15][16]
Nga	603.070–1.500.000[17][18]
Thổ Nhĩ Kỳ	530.000–800.000[18][19]
Gruzia	284.761[20]
Kazakhstan	85.292[21]
Ukraina	45.176[22]
Uzbekistan	44.400[23]
Turkmenistan	33.365[24]
Syria	30.000[25]
Hoa Kỳ	24.377–400.000[26][27][28]
Hà Lan	18.000[29]
Kyrgyzstan	17.823[30]
Đức	15.219[31]
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất	7000[32]
Anh Quốc	6220[33]
Belarus	5567[34]
Canada	4580[35]
Latvia	1657[36]
Áo	1000[37]
Estonia	923[38]
Litva	788[39]
Na Uy	501[40]
Úc	290[41]
Ngôn ngữ
Tiếng Azerbaijan, Tiếng Ba Tư, Tiếng Turk
Tôn giáo
Chủ yếu là Hồi giáo Shia; một bộ phận thiểu số theo Hồi giáo Sunni, Bahá'í,[42][43] Hỏa giáo[44] Không tôn giáo,[45] Kitô giáo[46][47]
Sắc tộc có liên quan
Các dân tộc Turk (người Turk Oghuz), (đặc biệt người Ba Tư và người Tat), người Kavkaz

Sau Chiến tranh Nga-Ba Tư từ năm 1813 đến 1828, lãnh thổ của Qajar Iran ở Kavkaz đã bị nhượng lại cho Đế quốc Nga.^[53][54] Hiệp ước Gulistan năm 1813 và Turkmenchay năm 1828 đã hoàn tất biên giới giữa Nga và Iran. Và sau hơn 80 năm dưới ách thống trị của Đế quốc Nga ở Kavkaz, Cộng hòa Dân chủ Azerbaijan đã được thành lập vào năm 1918, hình thành nên lãnh thổ của Cộng hòa Azerbaijan ngày nay.

Lịch sử

Bài chi tiết: Lịch sử Azerbaijan

Các cư dân cổ đại ở khu vực này nói tiếng Azeri cổ thuộc ngữ chi Iran của ngữ hệ Ấn-Âu.^[55] Vào thế kỷ 11 CN, với các cuộc chinh phạt của Seljuq, các bộ lạc Turk Oghuz bắt đầu di chuyển qua cao nguyên Iran tới Kavkaz và Anatolia. Về sau càng nhiều bộ lạc Oghuz và Turkmen tới đây do cuộc xâm lược của Mông Cổ.^[56] Những bộ lạc Turkmen lan rộng thành các nhóm nhỏ, một số định cư ở Kavkaz, khiến cư dân địa phương bị Thổ Nhĩ Kỳ. Theo thời gian thì họ cải đạo sang Hồi giáo Shia.^[57]

Thời cổ đại

Thời Trung Cổ

Thời cận đại

Thời hiện đại ở Cộng hòa Azerbaijan

Thời hiện đại ở Iran

Nguồn gốc

Nguồn gốc Turk và Thổ Nhĩ Kỳ hóa

Nguồn gốc Iran

Nguồn gốc Kavkaz

Di truyền học

Nhân khẩu học và xã hội

Ở Cộng hòa Azerbaijan

Ở Iran

Các nhánh phụ

Kiều dân

Phụ nữ

Văn hóa

Ngôn ngữ và văn học

Tôn giáo

Nghệ thuật trình diễn

Thể thao